Leren leven met jouw klachten: moet dat nu echt?

Van je huisarts of specialist heb je te horen gekregen dat je prikkelbaredarmsyndroom, de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa hebt. Je hebt wat algemene adviezen gekregen en wellicht medicatie waarvan je te horen hebt gekregen dat je die de rest van je leven moet nemen. Verder krijg je te horen dat je ermee moet leren leven. Dit was waarschijnlijk niet echt wat je gehoopt had te horen.

Eenmaal thuisgekomen bekruipt je steeds vaker het gevoel: is dit het nu? Moet ik hier echt mee leren leven? Als je het mij vraagt dan is het antwoord hierop: ja en nee.

Prikkelbaredarmsyndroom (PDS) is vaak oplosbaar

Neem nu het predicaat ‘prikkelbaredarmsyndroom’. Het is een diagnose van niks. Het zegt niets meer dan dat jouw darmen gevoelig reageren maar dat de arts niet weet hoe dat komt. Dat is wat mij betreft geen reden om meteen te settelen voor ‘ik moet hiermee leren leven’. In veel gevallen is prikkelbaredarmsyndroom oplosbaar. Wat niet wil zeggen dat het altijd zo is of altijd simpel is.

Prikkelbaredarmsyndroom, zoals ik dat zie in mijn praktijk, is vaak een combinatie van fysieke oorzaken (verkeerde voeding, verstoorde spijsvertering of microbioom, teveel stress en te weinig bewegen) en psychologische componenten (en nee, daarmee zeg ik niet dat PDS tussen je oren zit). Door beide kanten onder ogen te zien en aan te pakken lossen de klachten in veel gevallen blijvend op. Doen ze dat niet, dan zijn ze vaak wel veel meer onder controle en heb je ontdekt wat triggers zijn en hoe je daarmee het beste kunt omgaan. Dat is ook al enorme winst.

Met Crohn en colitis kun je vaak veel beter leren leven

Een auto-immuunziekte kunnen we (nog) niet genezen. Regulier niet en ook ik kan (helaas) niet toveren. In die zin moet je met Crohn, colitis of een andere auto-immuunziekte inderdaad leren leven. De hamvraag is wat mij betreft: hoe leer je zo lekker mogelijk leven met jouw ziekte? Er is namelijk een hele hoop winst te behalen door naast je reguliere behandeling met voeding en leefstijl aan de slag te gaan. Ook deze aandoeningen kunnen zo onder controle komen.

Bij Crohn en colitis (en andere auto-immuunziekten) zie ik in de praktijk hele mooie resultaten met het tijdelijk inzetten van een eliminatie- en provocatiedieet.

Klachten verdwijnen, de ziekte komt in remissie, medicatie kan soms worden afgebouwd en de klant heeft weer veel meer energie.

Uiteraard pakken we dan ook de darmen eens goed aan, zodat deze kunnen helen. Dit is enorm helpend. Tot slot is serieus aandacht geven aan leefstijlfactoren zoals ontspannen, slaap, beweging, verbinding met anderen en de natuur heel belangrijk om een nieuwe, fijne balans te vinden en gewoon lekker te kunnen leven ondanks je auto-immuunziekte.

Het is een proces

Leren leven met je lijf, je ziekte en jezelf is een proces. Een proces dat in onze Westerse manier van leven wat mij betreft veel te weinig ruimte krijgt. De focus ligt te gemakkelijk op een quick fix want ‘we moeten door’….

Dit proces echter wel aangaan, hier tijd, energie en middelen voor vrijmaken en echt ontdekken wat jou voedt en hoe jij fijn leeft is wat mij betreft het meeste waardevolle dat je voor jezelf kunt doen als je chronische darmklachten of een auto-immuunziekte hebt. Het is iets waar je de rest van je leven iets aan hebt.

Meer weten hoe ik dat in mijn Gezonder, energieker en beter in je vel traject doe? Stuur me een berichtje en ik vertel er je graag alles over.

Bij een auto-immuunziekte heb je in je darmen wat te doen.

Auto-immuunziekten gaan gepaard met problemen in de darm. Punt. Ook als de auto-immuunziekte die jij hebt zich vooral afspeelt in een ander orgaan. Denk aan de schildklier (bij Hashimoto of Graves) of de gewrichten (bij reumatoïde artritis). Ook als je ‘normale’ ontlasting produceert. Het kan niet anders. Waarom ik dat zeg, lees je in deze blog.

Wat is een auto-immuunziekte?

Bij een auto-immuunziekte is het immuunsysteem overactief en valt het het eigen lichaam aan. Het onderscheid tussen ‘self’ (jij dus) en ‘non-self’ (virussen, bacteriën etc.) dat het immuunsysteem heeft leren maken raakt vertroebeld. Het gevolg is dat het immuunsysteem gaat reageren op combinaties van aminozuren die normaal in onze gezonde cellen voorkomen alsof deze combi van aminozuren hoort bij een virus of bacterie.

Auto-immuunziekten zijn zeldzaam toch?

Nou nee. Er zijn inmiddels 80 ziekten waarvan wetenschappelijk vaststaat dat ze autoimmuun zijn. Van 100 andere ziekten bestaat een stevige wetenschappelijke verdenking dat ze in hun aard autoimmuun zijn. Dus dat zijn er nogal wat. De meest voorkomende en daarmee ook bekendste auto-immuunziekten zijn de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa, coeliakie, Hashimoto, Graves, reumatoïde artritis (RA), psoriasis, het syndroom van Sjögrens, systemische lupus erythematosus (SLE), multiple sclerose (MS) en alopecia.

Belangrijke oorzaken van een auto-immuunziekte

Voor zover nu wetenschappelijk onderkent is er een aantal oorzaken die in combinatie kunnen leiden tot het ontstaan van een auto-immuunziekte. De belangrijkste is een genetische gevoeligheid voor dit soort ziekten. Die is bij vrouwen fors meer aanwezig dan bij mannen. De meeste mensen met een auto-immuunziekte zijn dan ook vrouw.

Die genetische predispositie, zoals dat met een duur woord heet, is pas een probleem als deze wordt getriggerd. Dat gebeurt door een combinatie van omgevings- en leefstijlfactoren én gedoe in de darm. Omgevingsfactoren zijn bijvoorbeeld gifstoffen uit je omgeving. Bij leefstijlfactoren kun je denken aan chronische stress of een zwangerschap maar ook voeding en voedingsgedrag. Deze factoren hebben allemaal een grote impact op de darm. Bij vrouwen met een auto-immuunziekte is er dan ook altijd sprake van een verhoogd doorlaatbare darmwand en een dysbiose. Een dysbiose is een verstoring van het biologisch evenwicht in het darmmicrobioom.

Moet je met een auto-immuunziekte leren leven?

Helaas wordt er regulier nog heel vaak gezegd dat je aan een auto-immuunziekte niets kunt doen anders dan de medicatie nemen en ermee leren leven. En dat is maar deels waar. Ja, we kunnen een auto-immuunziekte nog niet genezen. Vanuit mijn tak van sport is dat niet anders. Ik kan niet toveren. Dus ja, je zult er op een bepaalde manier mee moeten leren leven. De hamvraag hier is ‘op welke manier’? Want er is wel degelijk van alles te verbeteren aan jouw situatie zoals die nu met de auto-immuunziekte is.

Aan een auto-immuunziekte is wel degelijk iets te doen

Uit de beginnende wetenschappelijke literatuur die er nu is en uit de vele praktijkervaringen die er al veel langer zijn, wordt duidelijk dat een combinatie van reguliere zorg (medicatie, onderzoeken, operatie etc.) en aanpassing van je voeding en leefstijl (aangevuld met suppletie) tot heling kan leiden. Ik zie het in mijn praktijk ook. Zeker bij auto-immuunziekten van de darmen zie ik heel snel een forse vermindering van de klachten en/of remissie van de ziekte. Daarmee ben je niet genezen maar heb je wel fors minder gedoe en veel meer energie. Het vraagt wel een investering van jou, maar dan kun je in de meeste gevallen wel weer je leven min of meer leven zoals je dat voor ogen hebt.

Mij toevoegen aan jouw health-team?

Een ding mag dus duidelijk zijn. Met een auto-immuunziekte heb je een team van experts nodig. Zowel regulier als complementair. Want alleen samen en vanuit verschillende invalshoeken krijg jij met je auto-immuunziekte de beste kansen op een zo goed mogelijk herstel. Bij de ziekte van Crohn en colitis zie ik dan ook heel vaak binnen een paar weken dat medicatie al kan worden bijgesteld en wat vermindert. En hoewel dat niet perse het doel is, ervaren mijn klanten dat wel als een hele grote winst.

Benieuwd wat ik kan bieden als onderdeel van jouw health-team? Hoe ik jou kan helpen op weg naar minder klachten en meer energie? Meld je dan aan voor een gratis Zicht op herstel sessie, vul de korte vragenlijst in die ik je stuur en ik neem contact met je op.

Aanmelden kan hier: https://www.vanappeltotzeekraal.nl/gratis-sessie-met-minimaal-2-gouden-tips-speciaal-voor-jou/

Laten we samen ontdekken wat er mogelijk is…

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Histamine: meer dan alleen de boosdoener bij hooikoorts

Histamine, das iets met hooikoorts toch? Nou…. ja en nee. Meer nee dan ja eigenlijk, alleen hebben de meeste mensen er vooral van gehoord in relatie tot hooikoorts. Daardoor lijkt het misschien alsof het vooral hooikoorts geeft. En dat ligt veel genuanceerder.

Histamine is namelijk ook vaak de boosdoener bij:

  • vage spijsverterings- en darmklachten,
  • vermoeidheid,
  • jeuk,
  • hartkloppingen,
  • bloedend tandvlees en zelfs
  • een brein dat het slecht doet.

Kortom, er is meer onder de hand dan hooikoorts alleen. Goed dus om er meer van te weten, want misschien speelt een probleem met histamine ook wel bij jouw klachten die maar niet overgaan….terwijl jij geen last hebt van hooikoorts.

Wat is histamine?

Histamine is een natuurlijke stof die in bepaalde voeding zit maar die we ook zelf maken uit de eiwitten die we eten. Bij de productie ervan spelen je darmmicroben (je darmflora) een belangrijke rol. Het is uiteraard niet toevallig dat we histamine zelf aanmaken. Het lichaam heeft het namelijk nodig bij heel veel verschillende processen.

Waarom je histamine nodig hebt

Een van de belangrijke functies van histamine is de rol van communicatiestof in het brein. Het is dus een neurotransmitter en wel eentje die er aan bijdraagt dat je brein het beter doet. Je gebruikt het onder andere voor een betere concentratie, leren en je geheugen.

Histamine heb je ook nodig voor een goede maag- en darmwerking. Het helpt namelijk om voldoende maagzuur aan te maken, wat aan de basis van een goede spijsvertering en darmfunctie staat. Verder speelt het een rol bij de immuunreactie, de bloedsomloop, het hartritme, je slaap-waak-ritme en vele andere belangrijke processen in je lijf. Het is echter de rol van histamine bij de immuunreactie die de meeste mensen herkennen in de vorm van hooikoorts.

Welke klachten kunnen duiden op histamine problemen?

Omdat histamine zo’n belangrijke stof is in het lichaam wordt de histaminebalans in het lijf over het algemeen goed in de gaten gehouden. Met name je darmflora is hier druk mee. Als het evenwicht in je darmmicrobioom verstoord is, dan kan dat er al voor zorgen dat je allerlei histamine problemen krijgt. Dat merk jij onder andere aan de volgende klachten.

  • maag- en darmklachten zoals opgeblazen gevoel, diarree, buikpijn, obstipatie, buikkrampen, slechte vertering, reflux, boeren, maagkrampen, prikkelbaredarmsyndroom (PDS)
  • allergische reacties en intoleranties
  • huidklachten zoals jeuk, roodheid, zwellingen, uitslag, netelroos, oedeem, heftige reactie na insectenbeet, warmte, opvliegers, blozen, bleekheid, strepen op de huid
  • keel-, neus- en oorklachten waaronder zwelling, jeuk, tintelingen, brandend gevoel in de mond, heesheid, moeite met slikken, verstopte neus/oren, sinusitis, niezen, hooikoorts, loopneus, oorsuizen
  • mondklachten zoals gevoelig of bloedend tandvlees, aften en zweertjes in de mond
  • hersenklachten waaronder migraine, hyperactiviteit, hersenmist
  • vermoeidheid

Uiteraard kunnen deze klachten ook andere oorzaken hebben, maar als je meerdere van deze klachten al een hele tijd bij jezelf herkent, dan kan histamine zeker een van de oorzaken zijn.

Herken jij je veel in de hiervoor genoemde histamineklachten en wil je daar graag iets aan gaan doen met voeding en natuurlijke ondersteuning? Meld je dan aan voor een gratis Zicht op herstel sessie. Je krijgt hierin zicht op mogelijke oorzaken van jouw histamine klachten en ik vertel je wat er voor nodig is om die aan te pakken.

Aanmelden kan hier: https://www.vanappeltotzeekraal.nl/gratis-sessie-met-minimaal-2-gouden-tips-speciaal-voor-jou/.

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Help, ik zwel op alsof ik 5 maanden zwanger ben….

Regelmatig kom ik in mijn praktijk vrouwen tegen die een SIBO hebben. Vaak vertellen zij mij het volgende.

“In de loop van de dag zwelt mijn buik op alsof ik 5 maanden zwanger ben, terwijl ik dat niet ben. Ik voel me misselijk na het eten en mijn ontlasting wisselt van veel te dun naar obstipatie.”

Meestal stel ik deze vrouw dan nog wat vervolgvragen over haar spijsvertering en ontlasting, waarna ik haar uitleg dat het klinkt alsof ze een SIBO heeft. Uiteraard praten we daarna over wat dat is en wat je daaraan kunt doen.

Wat is een SIBO?

SIBO staat voor Small Intestinal Bacterial Overgrowth. In normaal Nederlands: er is een overgroei van darmbacteriën aanwezig in je dunne darm. Tja, dat hoort niet…..

Onze darmbacteriën horen voornamelijk te wonen in de dikke darm. Er is wel een beperkt aantal bacteriën in de dunne darm aanwezig maar daar moet het wel bij blijven. In de dunne darm moet namelijk onze voeding worden verteerd, zodat we die kunnen opnemen in ons lichaam om te gebruiken. Als er teveel bacteriën in de dunne darm aanwezig zijn, dan gaan zij er met onze voedingsstoffen van door. Dat is een probleem, want niet alleen heb je dan zelf honger maar bij het verteren van deze voeding door bacteriën ontstaat gas in je buik (vandaar dat je opzwelt….).

Symptomen van een overgroei aan bacteriën in je dunne darm

Een SIBO geeft in het dagelijks leven een heleboel vervelende klachten. Herken je veel van onderstaande symptomen dan kan een SIBO de oorzaak zijn hiervan zijn.

Een opgeblazen buik na het eten (het lijkt alsof je 5 maanden zwanger bent)Winderigheid en/of boeren
Plakkerige ontlasting (je hebt veel toiletpapier of de toiletborstel nodig)Diarree, obstipatie of een combinatie van beide
Vermoeidheid na het etenBuikpijn rondom de navel
Honger na de maaltijdVoedingsintoleranties
Misselijkheid na de maaltijdAngst, brainfog, depressieve klachten

Hoe ontstaat een SIBO?

Als alles goed functioneert in je spijsvertering, dan zorgen zowel je maag als je dikke darm ervoor dat er in de dunne darm weinig bacteriën wonen. Maar na bijvoorbeeld een periode van hevige stress, het gebruik van maagzuurremmende medicatie (maagbeschermers) of een maag-darminfectie (bijvoorbeeld een voedselvergiftiging) zie je dat het kan misgaan. 

Enerzijds omdat de maag door al die stress of maagzuurremmers onvoldoende zuur is geworden. Hierdoor worden bacteriën die met de voeding meekomen onvoldoende gedood. Bovendien worden de eiwitten die je eet hierdoor minder goed verteerd. De onverteerde eiwitresten in de dunne darm dienen vervolgens als voeding voor darmbacteriën. De dunne darmbacteriën kunnen dan in aantal gaan groeien.

Anderzijds is het dikke darmmicrobioom door de maag-darminfectie verstoord geraakt. Vaak zie je dat hierdoor de snelheid waarmee de voeding door de darmen heengaat anders is geworden. Ook dit kan een risico zijn voor het ontwikkelen van teveel bacteriën in de dunne darm.

Kun je iets doen aan een overgroei aan dunne darmbacteriën?

Gelukkig kun je een SIBO goed aanpakken. Het vraagt wel om tijd en aandacht. Je moet allereerst zorgen dat de spijsvertering weer goed gaat werken. Vervolgens moet de overgroei aan bacteriën in de dunne darm worden aangepakt, zodat deze afneemt. Ook de samenstelling van het dikke darmmicrobioom moet worden verbeterd. Welke voeding je eet, wanneer je dat doet en hoevaak speelt hierbij een belangrijke rol. Maar ook de inzet van voedingssupplementen en kruiden (fytotherapie) is nodig om het geheel weer in balans te krijgen. 

Doe je dat niet, dan gaat het meestal van kwaad naar erger.

De microben in de dunne darm tieren welig, jouw buikklachten nemen in de loop van de tijd toe en er ontstaan vaak allerlei secundaire klachten zoals huidklachten, prikkelbare darm klachten, allergieën tot zelfs auto-immuunziekten. Beter dus om het zover niet te laten komen.

Met de klant van het begin van deze blog gaat het gelukkig al veel beter. Zij heeft veel meer energie en fors minder buikklachten. We zijn er nog niet, maar we komen er vast.

Herken je veel klachten uit deze blog? Download dan mijn gratis e-boek Lekker in je vel zonder darmklachten. Dat kun je hier doen:

https://www.vanappeltotzeekraal.nl/lekker-in-je-vel-zonder-darmklachten/

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

COVID-19 en het darmmicrobioom

Sinds het begin van de pandemie ben ik bezig geweest met het blijven voeden en versterken van mijn darmmicrobioom. Je afweer tegen ziekte begint nu eenmaal in de darmen en met een goed darmmicrobioom is de kans om (ernstig) ziek te worden van virussen of bacteriën in het algemeen kleiner. Ik ging er vanuit dat dit ook zou gelden voor het nieuwe coronavirus dat ons zo bezig hield. Maar is dat ook zo?

Speelt de darmflora een rol bij COVID-19?

Inmiddels zijn we ruim 2 jaar verder en zijn er steeds meer publicaties van wetenschappelijke onderzoeken over de rol van het darmmicrobioom en COVID-19. Een groot deel van deze studies laat inderdaad zien dat mensen die ernstiger ziek worden van het nieuwe coronavirus een grotere disbalans in hun darmmicrobioom hebben dan mensen die alleen mildere klachten hebben. Als darmexpert vind ik dat natuurlijk ontzettend interessant.

Hoe speelt het darmmicrobioom een rol bij COVID-19?

Als je kijkt naar het microbioom dan bestaat dat uit microben die bij jouw thuishoren (the good guys) en die je helpen om gezond te blijven en uit microben waar je in potentie ziek van kunt worden (the bad guys). De eerste groep microben remmen ontstekingen in je lichaam en de tweede groep stimuleren juist ontstekingen. Een ontsteking in je lijf activeert het immuunsysteem. Meer ontstekingen betekent een grotere activatie van het immuunsysteem. Het is juist dit actieve immuunsysteem dat bij infectieziekten de klachten geeft die maken dat jij je ziek voelt.

Er is nog een hoop onduidelijk over welke rol het darmmicrobioom precies speelt bij het krijgen van (ernstigere) COVID-19. Maar tot nu toe zie je wel in de wetenschap dat mensen met meer klachten van COVID-19 minder ‘goede’ microben hebben en meer van de slechtere varianten. Hun lichaam produceert dus een grotere ontsteking en activeert het immuunsysteem meer. Dat kan ernstigere klachten geven.

Herstelt het microbioom na COVID-19 vanzelf?

De vraag is of deze disbalans in het microbioom vanzelf herstelt nadat je van COVID-19 bent genezen. Ook dat is onderzocht. En dat blijkt nog niet zo snel te gebeuren als je graag zou zien. Het kan zelfs langer dan een half jaar duren voordat dit herstel plaatsvindt. Je kunt je dan ook afvragen of het darmmicrobioom ook een rol speelt bij het ontstaan van long-COVID. Die vraag wordt in de wetenschap inderdaad gesteld.

Wat kun je doen voor goede darmflora?

Gelukkig kun je zelf een hele hoop doen om je darmmicrobioom op orde te krijgen en te houden. Het belangrijkste dat je kunt doen is voldoende vezels eten. Dat is ook de reden dat veel mensen brood eten. Dat is goed voor de vezels. Nou ja, dat denken ze…. in de praktijk is dat niet zo. Daarover schreef ik al eerder een blog.

Ook is het goed om gefermenteerde voeding op te nemen in je menu. Traditioneel gemaakte zuurkool of kimchi bijvoorbeeld. Maar ook olijven, losse thee, kefir en – als je het verdraagt – yoghurt van schaap of geit zijn mooie voorbeelden van gefermenteerde voeding. Je vult er goede darmmicroben mee aan in je buik.

Blijf je klachten houden in je darmen, al dan niet na een corona besmetting, overweeg dan eens en goed darmmicrobioom onderzoek. Dan krijg je in ieder geval een beter beeld bij waar het probleem kan zitten. Dat maakt het aanpakken ervan een stuk makkelijker. En met een darmmicrobioom dat in balans is, stap je toch lekkerder het aankomende najaar- en winterseizoen in.

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Migraine is een darmprobleem

Migraine, wie er bekend mee is weet hoe erg het je leven negatief kan beïnvloeden. De enorme hoofdpijn, de misselijkheid, het braken en soms ook de aura’s waarbij hele delen van je gezichtsveld tijdelijk wegvallen. Migraine is geen hoofdpijn die je er even bij kunt hebben. Het is een hoofdpijn die maakt dat je in je bed gaat liggen. In het donker. Geen geluiden of geuren kunt verdragen en eigenlijk stilletjes ligt te wachten tot het overgaat. 

Migraine is voor veel mensen ook een regelmatig terugkerend probleem en dat ze telkens weer hun afspraken moeten afzeggen. Of geen terugkerende afspraken durven maken omdat de kans dat ze die regelmatig moeten afzeggen te groot is. Ook sociale angst kan onderdeel zijn van het leven van iemand met migraine. Want hoeveel begrip kan je omgeving opbrengen als jij weer eens een afspraak afzegt? Nee, migraine is geen feest.

Migraine en de darmen

In mijn praktijk zie ik regelmatig mensen met migraine. Een gemene deler die deze mensen hebben is dat ze ook allemaal gedoe in hun darmen hebben. Nu ben ik natuurlijk gespecialiseerd in de darmen, dus zal er zeker mee te maken hebben. Maar ook in de wetenschappelijke literatuur wordt de link tussen migraine en de darmen steevast gemaakt. Een grootschalig onderzoek uit 2022 legt bijvoorbeeld een duidelijk verband tussen migraine en prikkelbaredarmsyndroom

Ik zie vooral mensen met migraine die obstipatie klachten hebben. En dan bedoel ik niet dat ze af en toe even wat meer moeite hebben met de ontlasting. Nee, dan heb ik het over dagen niet naar het toilet kunnen of niet kunnen poepen zonder laxeermiddelen.

Het microbioom en migraine

Belangrijk onderdeel van je darmen zijn je darmflora, het samenspel van verschillende beestjes in je buik. Als ik ontlastingsonderzoek laat doen bij mensen met migraine en het microbioom daarbij in kaart laat brengen, dan zie ik steevast een verstoring in deze darmflora. 

Er zitten vaak veel teveel methaanvormende microben in de darm en die kunnen bijvoorbeeld zorgen voor obstipatie. Ook zijn er meestal onvoldoende lactobacillen en bifidobacteriën en die moeten serotonine produceren. Dat heb je onder andere nodig voor een goede darmpassage (en dan heb je dus geen obstipatie of diarree). Serotonine is bij migraine vaak uit balans. Waar je een verstoring in serotonine aan kunt herkennen, lees je hier.

Migraine kan ook hormonaal zijn

Veel vrouwen hebben last van hormonale migraine. Dat is migraine die vooral voorkomt rondom de menstruatie. De verandering in de geslachtshormonen die op dat moment optreedt is de trigger voor migraine. Maar ook dan is er een link met de darmen te maken. Enerzijds omdat de darmflora een rol speelt bij het goed afbreken van onder andere het geslachtshormoon oestrogeen. Anderzijds omdat oestrogeen en serotonine aan elkaar verbonden zijn. Een verstoring in het microbioom kan effect hebben op je oestrogeenhuishouding via serotonine.

Is er iets te doen aan migraine?

Hoewel in de wetenschap nog niet helemaal is uitgeplozen hoe migraine nu precies werkt, weten we al wel een hele hoop. En die hoop is bemoedigend. Want als migraine zo’n sterke link met de darmen heeft, dan kun je met voeding veel verbetering bereiken. Voeding heeft namelijk direct effect op je darmflora en de darmflora laat zich goed beïnvloeden door wat je eet. En dat kan al tot gevolg hebben dat je niet meer 4 keer per week migraine hebt (zoals een klant van mij had) maar nog maar eens in de 4 weken. 

Uit onderzoek is ook duidelijk dat er vaak specifieke voedingsstoffen tekort zijn bij mensen met migraine. Daar kun je met voeding dus ook iets aan doen. 

Naast voeding is leefstijl een belangrijke knop om aan te draaien bij migraine. Een van de belangrijkste triggers voor een migraine aanval is namelijk activatie van de NMDA-receptor in je brein. En die receptor kun je tot rust brengen met voedingsstoffen en leefstijl-interventies. Uiteraard is stressreductie dan een belangrijke tool. 

Kortom, je kunt meer doen aan je migraine dan je misschien dacht. Wil je hier zelf mee aan de slag of heb je vragen? Laat dan hieronder een berichtje achter of mail me. Ik denk graag met je mee. 

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Moe, traag en nergens zin in…

Je weet niet wat het is, maar de laatste maanden lukt het allemaal niet meer zo goed. Je bent trager geworden zowel in je doen als in je denken. Het lijkt wel alsof je hersenen onvoldoende energie hebben om te doen wat ze moeten doen en daardoor op een lager pitje functioneren. Je mentale scherpte is er af en je stemming is ook al niet super, want en je hebt eigenlijk nergens meer echt zin in.

Wat je wel hebt is slaap. Je slaapt veel meer dan normaal en om nu te zeggen dat je in de ochtend fris en fruitig wakker wordt…..nou nee. Als je de kans krijgt, dan draai je je nog eens om als de wekker gaat en slaap je een gat in de dag. Vervolgens sleep je jezelf uit bed, kom je maar niet op gang en zelfs die bak koffie – die je normaal nog wel aan de gang kreeg – doet dat nu niet meer. 

Deze klachten kunnen duiden op een tekort aan dopamine.

Dopamine is de gaspedaal van je brein

Dopamine is een neurotransmitter van je brein. Het is een communicatiestof die gebruikt wordt door je hersencellen. Het zorgt voor breinenergie en alertheid. Het zorgt er ook voor dat je je goed kunt concentreren, daadkracht hebt en beslissingen kunt nemen. Kortom, dat je lekker actief bent in je hoofd en daarmee ook je lijf tot actie kunt aanzetten.

Dopamine geeft een goed gevoel

Dopamine is een beloningsstof voor je hersenen. Het geeft een goed gevoel. Je wilt er daarom ook graag meer van hebben. Dopamine staat dan ook vaak aan de basis van dingen waar je maar niet vanaf kunt blijven, zoals bijvoorbeeld chocola of je telefoon (die je telkens maar weer oppakt, terwijl je heel goed weet dat je daar niet echt van oplaadt).

Een tekort aan dopamine herken je hieraan

Als je onvoldoende dopamine hebt, dan doet je brein het dus niet zo goed en voel jij je niet echt actief en gezellig. Een dopaminetekort geeft behoorlijk wat klachten. Je kunt dan denken aan:

Lage breinenergieNergens meer echt zin in hebben
Gevoel van traagheid, fysiek en mentaalGebrek aan concentratie
Uitgeput zijn zonder aanwijsbare oorzaakMeer behoefte aan chocola of andere genotsmiddelen
Meer slapen dan normaalNiet van je beeldscherm (telefoon of tablet) af kunnen blijven
Niet goed kunnen opstarten in de ochtendAfname van je libido

Waarom je te weinig dopamine hebt

Er zijn verschillende redenen waarom je te weinig dopamine kunt hebben. Maar de belangrijkste redenen is waarschijnlijk toch chronische stress. Dopamine is namelijk de stof waaruit je stresshormonen adrenaline en noradrenaline worden gemaakt. Dus als je veel stress hebt (en daarom veel van deze stresshormonen aanmaakt), dan wordt er teveel dopamine omgezet in stresshormonen. Op zich fijn, want zo kun je de juiste stressreactie geven, maar het gevolg is wel dat er te weinig dopamine achterblijft voor jouw brein.

Een andere reden kan zijn dat er sprake is van een laaggradige ontsteking in je lijf. Dan is je immuunsysteem op de achtergrond steeds een beetje actief. Het immuunsysteem kan dopamine gebruiken om actief te blijven. Uiteraard kan het ook zo zijn, dat je gewoon niet de voeding eet waaruit je lijf dopamine kan maken. Zo simpel kan het ook zijn.

Een dopaminetekort staat meestal niet op zichzelf

Vaak zie je bij een dopaminetekort ook dat er tekorten ontstaan in andere neurotransmitters, zoals serotonine of GABA. Daarom kijk ik bij de klachten die genoemd zijn in deze blog niet alleen naar dopamine maar ook naar deze andere neurotransmitters. Alleen als je het totaal aanpakt, kun je tot echte oplossingen komen namelijk.

Heb jij nu na het lezen van deze blog het idee dat jouw klachten verband kunnen houden met een tekort aan dopamine? Meld je dan aan voor de herstel je brein-sessie. Hierin brengen we met een online vragenlijst de balans tussen al jouw neurotransmitters in kaart. Je krijgt een mooi rapportje (met infographics) met de uitslag en ik leg je deze uitslag in een online sessie van een half uur helemaal uit. Uiteraard krijg je er een voedingsadvies bij dat past bij jouw uitslag.

Meer weten of aanmelden? Dat kan hier: https://www.vanappeltotzeekraal.nl/neurotransmitters-herstel-de-balans-in-je-brein/

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Het maakt helemaal niets uit wat je eet

Dit is wat menig klant van mij van haar maag-lever-darm arts te horen heeft gekregen. Die vrouw zit daar met serieuze klachten in haar spijsverteringskanaal en vraagt zich – in mijn ogen heel terecht – af of voeding nog een rol speelt bij haar klachten. En de arts zegt met droge ogen dat dit niet het geval is.

Ik begrijp daar helemaal niets van.

Als je last hebt van je spieren, dan wordt er gekeken naar hoe je die gebruikt en of je wel voldoende rust neemt na inspanningen. Je krijgt tips en adviezen om dat anders te doen. Als je pijn hebt in je gewrichten of rug, dan krijg je advies over hoe je die het beste gebruikt en niet overmatig belast. Als je veel last hebt van stress dan krijg je tips om te ontspannen en uitleg over waarom de boog niet altijd gespannen kan staan. Altijd wordt er gekeken naar hoe je het orgaan dat klachten geeft gebruikt en hoe je dat beter anders kunt doen. 

Maar als je spijsverteringskanaal signalen geeft dat het niet goed gaat, dan heeft dat niets te maken met wat jij het vraagt te doen…. niets te maken met welke voeding jij er doorheen stuurt….. Ik hoop dat je aan je water aanvoelt dat dit niet klopt.

Hoe werkt de spijsvertering ook alweer?

Alles wat jij eet, moet verteerd worden voordat je lichaam er iets mee kan. Dat verteren wordt deels gedaan door de enzymen die de alvleesklier maakt en deels door je darmmicrobioom. En om dat allemaal goed te laten lopen zijn er hulptroepen in de vorm van mechanische bewegingen in het spijsverteringskanaal, de productie van maagzuur in de maag, de aanmaak van gal in de lever en de aansturing van het hele spijsverteringsorgaan door het zenuwstelsel. Samen zorgt dit ervoor dat jouw eten goed verteerd kan worden, zodat jij er wat aan hebt.

De productie van spijsverteringsenzymen wordt beïnvloed door jouw voedingskeuzes. Net zoals jouw capaciteit om vezels te verteren. 

Welk effect heeft voeding op je spijsvertering?

Stel jij eet graag en regelmatig aardappels bij het avondeten. Aardappels bevatten stoffen die de productie remmen van bepaalde enzymen die je nodig hebt om je eten te verteren. Of stel, jij kiest ervoor om nog maar zelden dierlijke producten te eten. Dan maakt je lijf minder enzymen aan waarmee je deze producten kunt verteren. En net als jij dan besluit dat je vandaag trek hebt in een lekker stukje vlees of vis, dan zegt je spijsvertering: wil je dat dan zelf even verteren want ik heb de benodigde hulptroepen niet. Voedingskeuzes beïnvloeden zo hoe je je eten verteert.

Voeding beïnvloedt hoe je je vezels verteert

Om je eten goed te kunnen verteren, heb je ook hulp nodig van je darmflora, de beestjes in jouw buik. Zonder hen kun je namelijk de vezels uit je voeding niet verteren. En ik kan je een ding beloven, dat geeft een hele hoop gedoe in je buik en met je ontlasting.

Ook je darmflora wordt – en wel zeer serieus – beïnvloed door jouw voedingskeuzes

Als je vooral brood, pasta, pizza, rijst en aardappels eet (en roze koeken), dan voedt je de beestjes in je buik waar je een hoop last mee kunt krijgen. Deze beestjes vormen een risico op het krijgen van een chronische ziekte (niet echt gezellig toch?). Deze beestjes voedt je overigens ook als je je eten niet goed verteerd omdat je bijvoorbeeld onvoldoende spijsverteringsenzymen maakt.

Als je vooral groenten en fruit eet waar je op moet kauwen, dan voedt je de beestjes in je buik die jou helpen om de vezels in deze voeding te verteren. Als dank voor deze voeding onderhouden deze beestjes onder andere jouw darmwand en beschermen ze je tegen ziekmakende beestjes die vanuit je omgeving je lichaam in willen komen. 

Zonder gezonde darmflora, geen gezonde darmwand en geen gezond lichaam. Het is een forse uitspraak, maar het is gewoon zo. En voeding speelt een hoofdrol in het gezond houden van dit alles. Het is eigenlijk heel simpel.

Gratis interactief webinar Darm- en spijsverteringsklachten

Heb jij al jaren last in de spijsvertering en darmen? Is een opgeblazen gevoel, winderigheid, een hoop darmgeluiden na het eten voor jou helaas ‘normaal’? Is je ontlasting regelmatig behoorlijk van de leg en ben je daar helemaal klaar mee?

Of heb je last van prikkelbare darmen, de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa?

Meld je dan aan voor mijn gratis interactieve webinar Darm- en spijsverteringsklachten op donderdagavond 10 februari 2022 om 20.00 uur.

Je kunt er hier meer over lezen en je aanmelden: https://www.vanappeltotzeekraal.nl/webinar-darm-en-spijsverteringsklachten/

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Waarom ben ik ineens lactose intolerant?

Lactose intolerantie is een fenomeen dat veel voorkomt. Schattingen zijn dat 70% van de wereldbevolking hier in enigerlei mate last van heeft. Als jij gedoe hebt in je buik na het eten van melkproducten, dan ben je dus in goed gezelschap. Maar wat is lactose intolerantie nu eigenlijk? Hoe ontstaat het en wat kun je eraan doen? Laten we daar eens samen naar kijken.

Wat is lactose intolerantie?

Lactose is een suiker dat voorkomt in melkproducten. We noemen het ook wel melksuiker. Het bestaat uit de suikermoleculen glucose en galactose. Je lichaam kan lactose niet als voedingsstof opnemen in de bloedbaan. Het moet eerst kleiner gemaakt worden in de spijsvertering. Dan houd je de losse moleculen glucose en galactose over. Die kan het lichaam wel gebruiken. Dit kleiner maken van lactose in de spijsvertering doe je met een enzym dat we lactase noemen. Zonder lactase wordt het niks met lactose.

Lactose intolerantie is – en dat is wel heel makkelijk – een intolerantie voor lactose. Je lijf verdraagt het dus niet zo goed. De vraag is waar je het aan merkt en waarom je daar plotseling last van hebt.

Wat zijn symptomen van gedoe met lactose?

Lactose intolerantie is vrij goed herkenbaar. De meest voorkomende klacht is explosieve diarree ongeveer een uur tot maximaal twee na het eten van melkproducten. Andere klachten zijn een opgeblazen gevoel, winderigheid en darmkrampen.

Hoe ontstaat een intolerantie voor melksuiker?

Alle kinderen kunnen bij geboorte lactose kleiner maken in hun spijsvertering. Zij maken het enzym lactase aan met behulp van een gen dat het lichaam opdracht geeft om lactase te produceren. En dat is heel handig, want moedermelk zit vol met lactose.

Als een kindje ongeveer 3 jaar is, dan krijgt het evolutionair gezien geen borstvoeding meer. In onze huidige westerse manier van leven is dat natuurlijk al veel eerder, maar daar heeft het lijf zich nog niet op aangepast. Het lichaam zet dus rondom het 3e levensjaar het gen uit dat moet zorgen voor de lactase productie. Handig en efficiënt, want dat heb je vanaf dat moment niet meer nodig en het is zonde van de energie om dan lactase te blijven produceren.

Lactose intolerantie bij volwassenen

Met name westerlingen die in het noorden van Europa wonen, blond zijn en een lichte kleur ogen hebben, hebben een grote kans dat zij evolutionair gezien al enigszins zijn aangepast aan het eten van melkproducten na het 3e levensjaar. Bij hen staat het gen dat lactase laat produceren ook na de kindertijd aan. Zij kunnen dus hun hele leven zonder problemen melk, kaas en yoghurt eten. Toch kunnen ook zij plots lactose intolerant worden, althans zo lijkt het. Dat is overigens niet zo.

Lactase (het enzym om lactose te verteren) wordt namelijk niet alleen door het lichaam gemaakt in opdracht van het lactase-gen. Het wordt ook gemaakt door een gezond microbioom. Deze combinatie zorgt ervoor dat er voldoende lactase aanwezig is om de lactose uit de voeding te verteren. Als er dan op enig moment een verstoring in het microbioom ontstaat, dan krijgen volwassenen ineens last met lactose. Ze denken dan dat ze lactose intolerant zijn geworden. In feit is dat niet zo en hebben ze een verstoord microbioom.

Kun je lactose intolerantie oplossen?

Lactose intolerantie die ontstaan is in de jonge kinderjaren is geen ziekte die je kunt oplossen. Het is helemaal geen ziekte. Het is evolutionair gezien heel gezond gedrag van het lijf. De oplossing is dan om geen zuivelproducten meer te eten.

Als lactose intolerantie op latere leeftijd ontstaat, dan kun je natuurlijk ook stoppen met het eten van melkproducten. Melk is voeding voor baby’s en die levensfase ben je voorbij. Maar als je nu graag zuivel eet, dan zul je met je microbioom aan de slag moeten om de lactose intolerantie op te lossen. Dat is overigens ook zo als je besluit geen zuivel meer te gaan eten als oplossing voor je lactose intolerantie. Een verstoord microbioom kan een hele hoop gedoe geven in je lijf en aan de basis liggen van het ontstaan van chronische ziekten. 

Ik zie in mijn praktijk dat het aanpakken van het microbioom er meestal toe leidt dat er daarna in enige mate weer zuivel kan worden gegeten. Of dat net zoveel is als voordat het microbioom uit balans raakte is op voorhand niet te zeggen, maar mensen voelen zich wel veel beter en dat is toch het allerbelangrijkste.

Lekker in je vel zonder darmklachten

Heb jij al jaren last in de spijsvertering en darmen? Is een opgeblazen gevoel, winderigheid, een hoop darmgeluiden na het eten voor jou helaas ‘normaal’? Is je ontlasting regelmatig behoorlijk van de leg en ben je daar helemaal klaar mee? Download dan mijn gratis e-boek ‘Lekker in je vel zonder darmklachten’.

Je kunt dit e-boek hier downloaden: https://www.vanappeltotzeekraal.nl/lekker-in-je-vel-zonder-darmklachten/

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Kun je iets doen aan prikkelbare darmen?

Je kent het misschien wel: gedoe in je buik. De ene dag meer dan de andere, maar met periodes ontzettend aanwezig. Zo erg zelfs dat het je leven behoorlijk in de weg zit. Je bent er al verschillende keren mee bij de huisarts bent geweest. Die heeft van alles onderzocht en je gerust gesteld. Er is niets ernstigs aan de hand in je buik, je hebt ‘gewoon’ prikkelbare darmen. Tja, en daar moet je het dan mee doen.

Hoe vaak ik dit niet hoor in mijn praktijk….. 

Prikkelbare darmen en dan….?

De diagnose prikkelbare darm (of spastische darm) stelt enigszins gerust, want het is niets ernstigs en dus ga je zo goed en zo kwaad als het gaat verder met je leven. En die buik, die neem je er maar bij. Ik weet precies hoe dat is, want jaren geleden kreeg ik van mijn huisarts diezelfde diagnose. Er was niets aan te doen, kreeg ik te horen. Dus ja, dan doe ik het er maar mee dacht ik. 

Inmiddels ben ik jaren verder, heb ik een hele berg bijgeleerd over hoe het lichaam werkt en hoe je dat kunt beïnvloeden met voeding en leefstijl en ben ik het allang niet meer met mijn huisarts eens. Aan prikkelbare darmen is wel degelijk iets te doen. Sterker nog, ik zie het meer dan regelmatig verdwijnen als je ermee aan de slag gaat. Ook bij mij is de klacht al jaren geleden verdwenen en ik heb haar niet meer teruggezien.

Wat is prikkelbaredarmsyndroom?

Bij de term prikkelbare darmen kunnen we ons allemaal wel iets voorstellen en zeker als je er last van hebt, dan weet je meteen wat met de term bedoeld wordt. Maar wat is het nu precies?

Het prikkelbaredarmsyndroom (PDS) is een verzamelnaam voor allerlei buikklachten die niet veroorzaakt worden door andere aandoeningen. Lekker mistig toch? Het is een soort ‘restdiagnose’ als al het andere is uitgesloten.

Bij het prikkelbaredarmsyndroom (PDS) heb je – de ene periode meer en de andere minder – last van een of meer van de volgende klachten:

  • buikpijn of buikkrampen
  • opgeblazen gevoel en een gezwollen buik
  • diarree en/of constipatie (of afwisselend het ene en dan het andere)
  • gedoe met de ontlasting (maar ontlasten lucht vaak wel op)
  • meer klachten nadat je gegeten hebt
  • een algeheel gevoel van lusteloosheid en niet lekker in je vel zitten

Vaak zijn er ook nog andere klachten in de spijsvertering of in de blaas. Ook chronische pijn en stemmingsklachten komen vaak voor bij mensen met PDS. Dus hoewel de diagnose een beetje mistig is, is het syndroom en de klachten die daarbij horen dat zeker niet.

Oorzaken van het prikkelbaredarmsyndroom

Bij PDS spelen een hele hoop onderliggende oorzaken een rol. Het is dan ook vaak even zoeken welke oorzaak bij jou het meest speelt. In mijn praktijk komen de volgende oorzaken het meeste voor:

  • verstoorde darmflora,
  • lekke darm,
  • darminfecties (bijvoorbeeld een parasiet),
  • een slechte spijsvertering,
  • voedingsintoleranties en
  • een verstoord stresssysteem.

Ook schommelingen in je hormoonhuishouding kunnen PDS-klachten verergeren.

Dit zijn dus allemaal aanknopingspunten om mee aan de slag te gaan. Het zijn ook stuk voor stuk dingen die goed reageren op veranderingen in je voeding en leefstijl. Er is dus van alles te doen om te zien of je daarmee van je PDS-klachten afkomt. 

Weer lekker in je vel zonder prikkelbare darmen

Wil jij wel af van jouw darmklachten? Maar weet je niet waar te beginnen? Download dan mijn gratis e-boek Lekker in je vel zonder darmklachten. Daarmee kun je een start maken, op weg naar een leven zonder darmgedoe.

Je kunt het e-boek hier downloaden: https://www.vanappeltotzeekraal.nl/lekker-in-je-vel-zonder-darmklachten/

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.