Hooikoorts, ook wel pollinosis genoemd, is een soort ontsteking van je neus (ook wel allergische rinitis genoemd). Een allergische reactie op pollen van grassen, bomen en planten. Hooikoorts kan overigens ook optreden als je in contact komt met andere allergenen (lichaamsvreemde stoffen) zoals haar en huidschilfers van huisdieren, huisstof(mijt) en schimmels. Bij pollen komt een allergische reactie eigenlijk alleen maar voor bij pollen die door de lucht worden verspreid. Pollen die door bijen en hommels worden bestoven geven zelden klachten. Jammer genoeg zijn er veel verschillende soorten pollen die door de lucht worden verspreid.
Pollenkalender en kruisallergie
Hooikoorts komt dan ook voor in een groot deel van het jaar. Het pollenseizoen loopt van januari tot en met september. Op een pollenkalender kun je zien welke pollen op dat moment veel in de lucht zitten. Heb je dan veel klachten, dan weet je dus op welke pollen je reageert. Actuele informatie over pollen, pollenplanten en hooikoorts kun je bijvoorbeeld vinden op de website van Pollennieuws.
Vaak reageren mensen met hooikoorts ook allergisch op bepaalde voedingsmiddelen. Dit komt omdat de eiwitten in pollen soms sterk lijken op eiwitten die in bepaalde voeding zitten. Wil je daarover meer weten, zoek dan online eens naar een kruistabel. In een kruistabel kun je zien welke voeding lijkt op welke pol. Het is fijn om te weten welke voeding je hooikoortsklachten verergeren. Die voeding kun je dan tijdelijk uit je menu halen.
Rode ogen, niezen, piepende ademhaling, kortademigheid, kriebelende keel, jeuk
Hooikoorts geeft veel verschillende klachten. Een pijnlijke en jeukende neus, een loopneus, veelvuldig moeten niezen, een verstopte neus en verder geïrriteerde ogen. De ogen kunnen rood zijn, jeuken, tranen en de oogleden kunnen opzwellen. Maar ook de oren kunnen verstopt raken en de keel kan klachten geven. Denk aan kriebelhoest, een opgezette keel of een jeukend gehemelte. Ook hoofdpijn, vermoeidheid en lusteloosheid komen veel voor. Kortom, hooikoorts geeft een hoop gedoe en kan jou in je dagelijks leven behoorlijk in de weg zitten.
Hooikoorts is een teken van een (over)actief immuunsysteem
De symptomen van hooikoorts zijn een signaal van je lichaam dat je immuunsysteem (over)actief is. Het immuunsysteem is (even heel simpel gezegd) opgebouwd uit verschillende delen. Een van die delen is het aangeboren immuunsysteem. Dit deel, het woord zegt het al, had je al toen je geboren werd. Een ander deel is het verworven immuunsysteem. Dat deel ontwikkel je als kind gaandeweg onder andere door het krijgen van allerlei (kinder)ziektes. Bij hooikoorts zijn deze beide delen van het immuunsysteem betrokken.
Op zichzelf is het natuurlijk super dat je immuunsysteem aan de slag gaat als indringers van buiten je lichaam binnenkomen. Dat wil je ook heel graag zou houden. Bij hooikoorts gaat het echter om op zichzelf heel onschuldige pollen. Deze zouden je immuunsysteem eigenlijk niet moeten activeren. In ieder geval zou je immuunsysteem er niet chronisch actief door moeten zijn. Bij hooikoorts gebeurt dat wel en is je immuunsysteem dus overactief. En dat is uiteindelijk schadelijk ook voor de rest van je lichaam.
Bij hooikoorts zijn je barrières beschadigd
Er is een specifiek deel van je aangeboren immuunsysteem waarover we het even moeten hebben. Dat zijn je barrières. Dat zijn onder andere je huid en de slijmvliezen van je ogen, neus, mond, longen en darmwand. De bedoeling van je barrières is dat ze indringers die van buiten het lichaam komen ook daar houden. De barrières zijn als het ware de grensbewakers van je lichaam. Goede grensbewaking (en dus een goed werkende barrière) voorkomt dat andere delen van je immuunsysteem in actie moeten te komen. Als je barrières goed werken, heb je dus geen hooikoorts.
Als een allergeen, zoals pollen, door je barrière breekt en het lichaam binnenkomt, dan moet er dus iets anders gebeuren. En dat gebeurt ook. In dat geval komen de immuuncellen die direct achter je barrières liggen in actie. Deze immuuncellen staan daar (altijd) klaar om jou te beschermen tegen een indringer die de barrière niet tegenhield. Deze immuuncellen proberen dan de indringer, in dit geval de pollen, onschadelijk te maken. In een goed werkend lichaam is dat een kortdurende en succesvolle reactie waarna het immuunsysteem weer tot rust komt. Bij hooikoorts zie je dat de immuunreactie niet succesvol is en niet stopt. Het lichaam krijgt het probleem niet opgelost. Je hooikoortsklachten houden aan.
Histamine speelt een grote rol in de allergische reactie bij hooikoorts
Bij hooikoorts komen pollen, dat zei ik al, op de slijmvliezen van je barrières terecht en komen het lichaam binnen. Inmiddels weet je dat dit komt omdat de barrières van iemand met hooikoorts niet goed dicht zijn en dus hun werk niet goed kunnen doen. Deze pollen zich lichaamsvreemd en activeren het immuunsysteem.
Als je voor het eerst met een allergeen, zoals een pol, in contact komt, dan maakt je immuunsysteem een antistof (ook wel immunoglobuline genoemd) tegen deze specifieke pol aan. Bij hooikoorts maakt het immuunsysteem immunoglobuline E (IgE) aan. IgE bindt zich vervolgens aan bepaalde witte bloedcellen (de basofielen) en aan mestcellen (ook wel mastcellen genoemd). Deze cellen bevatten blaasjes waarin histamine zit. Histamine speelt een belangrijke rol bij de hooikoorts reactie. Een eerste blootstelling aan een pol geeft echter meestal nog geen klachten.
Maar zodra je later weer in contact komt met die bewuste pol, geven deze witte bloedcellen en mestcellen (die IgE aan zich gekoppeld hebben) histamine af. Ook komen er dan andere stoffen van je immuunsysteem vrij, namelijk prostaglandinen en leukotriënen. Deze stoffen zorgen voor een ontstekingsreactie in je lichaam. Dat verklaart de zwelling, jeuk, rode ogen, de geïrriteerde slijmvliezen, het zware gevoel in je hoofd (hoofdpijn) en de algehele malaise van hooikoorts.
Histamine is dus de “boosdoener” bij hooikoorts. Toch is het in die reactie niet voor niets aanwezig. Hij heeft een hele nuttige rol. Het zorgt ervoor dat de omliggende bloedvaten zich (meer) openen zodat andere immuuncellen naar binnen kunnen om de indringer (lees: de ingeademde pollen) onschadelijk te maken.
Histamine moet na gebruik weer worden afgebroken
Zodra histamine zijn nuttige werk heeft gedaan, zit zijn taak erop. Het lichaam zal dan histamine weer gaan afbreken. Dat gebeurt onder andere in de lever. Om histamine af te kunnen breken heeft het lichaam wel enzymen nodig, de zogenaamde di-amino-oxidase enzymen (DAO-enzymen). Als de afbraak van histamine niet goed verloopt, bijvoorbeeld omdat de lever overbelast is of omdat er onvoldoende enzymen zijn, dan houdt de hooikoorts reactie ook aan.
3 mogelijke oorzaken van hooikoorts
– Lekke barrières
Ik zei het hiervoor al: als je lichaamsbarrières goed dicht zijn, dan heb je geen hooikoorts. Helaas hebben veel mensen moeite met de integriteit van hun barrières. Veel mensen lopen rond met schade aan hun barrières waardoor deze niet meer helemaal gaaf zijn. Dat betekent niet dat ze echt kapot zijn, maar wel dat ze niet dicht genoeg meer zijn om een goede grensbewaking te vormen. Ze zijn dan als het ware een beetje lek. Overigens hoef je dan niet persé buikpijn of andere buikklachten te hebben.
In onze Westerse ‘moderne’ maatschappij is het niet makkelijk om je barrières goed te houden. We hebben te maken met verkeerde voeding, chronische stress, blootstelling aan bepaalde soorten bacteriën, antibiotica, bepaalde pijnstillers en (sommige) medicijnen. Al deze factoren kunnen de oorzaak zijn van een minder goed werkende barrière. Deze factoren zijn dus risicofactoren voor het ontstaan en blijven voortbestaan van hooikoorts.
De verschillende soorten barrières staan verder met elkaar in verbinding. Je kunt dan ook zeggen dat schade aan een van de barrières (bijvoorbeeld aan je darmwand) een signaal is dat er (naar alle waarschijnlijkheid) ook schade is aan een van je andere barrières (bijvoorbeeld de slijmvliezen in je neus).
– Chronische stress
Ons lichaam heeft in tijden van stress veel voedingstoffen nodig, waaronder water, natrium en glucose. Om ervoor te zorgen dat deze stoffen snel genoeg ter plaatse zijn, geven de hersenen de darmwand opdracht om een beetje open te gaan staan. Je darmwand wordt bij stress dus een beetje lek. Dat is kortdurend prima en hoort ook zo. Het probleem ontstaat bij chronische stress omdat dan je darmwand altijd een beetje open staat. Je snapt zelf ook wel dat dit de grensbewaking door je darm behoorlijk kan aantasten. Pollen kunnen dan eenvoudig het lichaam binnendringen en voor hooikoorts zorgen.
Chronische stress is ook op een andere manier een risico voor hooikoorts. Stress zorgt er namelijk voor dat je in je ‘actiestand’ komt te staan. Stress is van oudsher voor ons lichaam immers een teken dat je moet vluchten of vechten, dus in actie moet komen. Als je lichaam in de ‘actiestand’ staat, is het daar helemaal goed op voorbereid. Mooi, zul je denken, maar wat heeft dat met hooikoorts te maken?
Nou, deze ‘actiestand’ wordt geregeld door het sympatisch zenuwstelsel. Een geactiveerd sympatisch zenuwstelsel zorgt ervoor dat je lichaam extra gevoelig wordt voor onder andere histamine. Zo heb je bij chronische stress dus veel meer last van je hooikoorts.
– Histamine-overbelasting
Histamine speelt een grote rol bij de hooikoortsreactie. Histamine is niet alleen een stof die ons lichaam zelf aanmaakt, maar is ook aanwezig in een groot deel van onze voeding. We eten dus ook nog al eens histamine.
Zowel de histamine die we zelf aanmaken als de histamine die we eten moet worden afgebroken met de DAO-enzymen. Als er meer histamine in je lichaam aanwezig is, bijvoorbeeld omdat je hooikoorts hebt en ook nog histaminerijke voeding eet, dan krijgt je lichaam deze hoeveelheid histamine misschien niet meer volledig afgebroken. Dat verergert dan de hooikoortsklachten.
Natuurlijke oplossingen bij hooikoorts
Gelukkig kun je veel doen om hooikoortsklachten te verminderen. Waarschijnlijk heb je uit het verhaal tot nu toe wel begrepen dat het belangrijk is om goed te zorgen voor je barrières (en dan met name voor je darmwand). Ook zal je niet zijn ontgaan dat het belangrijk is om te voorkomen dat je al te veel en al te vaak gestresst bent. En omdat je darmwand open gaat staan bij stress, is het zorgen voor vermindering van de stress die je in je leven toelaat en ervaart een hele belangrijke stap.
– Stressreductie
Het verminderen van stress is lang niet altijd zo eenvoudig, dat geef ik toe. Toch zijn er wel veel stappen die je al zelf kunt zetten. Denk bijvoorbeeld eens aan:
- meditatie
- yoga
- mindfulness (met name Mindfulness-based stress reduction (MBSR) is een hele mooie en bewezen effectieve vorm om stress te verlagen)
- naar de sauna gaan
- tai chi
- chi gong
Het gebruiken van adaptogene kruiden werkt vaak ook heel erg goed bij (chronische) stress. Adaptogene kruiden zijn kruiden die je stresssysteem kunnen resetten. Dat merk je soms al heel snel. Daardoor ontstaat ruimte om tot echte oplossingen van je stressvolle situatie(s) te komen. Ben je daar benieuwd naar, zoek dan een goede orthomoleculaire / kPNI therapeut om je daarbij te helpen. Het inzetten van kruiden vraagt om vakkennis en kun je niet verantwoord op eigen houtje doen!
Soms is de (chronische) stress zo groot dat het een goed idee is om psychologische hulp te zoeken. Denk dan eens aan solution-focussed brief therapy (SFBT). Dat is een kortdurende psychologische gespreksmethode waarbij de nadruk niet ligt op het probleem maar juist op de oplossing. Het probleem krijgt dus weinig aandacht. Dat klinkt misschien gek, maar onderzoek heeft laten zien dat het lang niet altijd nodig is om eerst uitgebreid met het probleem bezig te zijn geweest voordat je naar een oplossing toe kunt. Bij SFBT ga je met de therapeut op zoek naar de oplossingen die binnen handbereik liggen (ja, die zijn er) en maak je gebruik van jouw innerlijke hulpbronnen en de hulp die je vanuit je directe omgeving kunt inzetten (en ook die is er vast). SFBT is een hele mooie, positieve en effectieve vorm van psychologische hulpverlening die ook bij chronische stress goed kan werken.
– Ondersteuning van je darm met voeding
Naast stressreductie is het eten van de juiste voeding heel belangrijk. De juiste voeding geeft je darm de best mogelijke bouwstoffen om zichzelf steeds te blijven herstellen. Je darmwand wordt ondersteund door het dagelijks eten van:
- bottenbouillon (1)
- voldoende verse groenten (2)
- matige hoeveelheid biologische kip, eend, eieren, (beperkt) vlees of zeevis (geen kweekvis!) (3)
- zeevis en algen (4)
- kokosnoot, kokosolie, kokosmelk en kokosyoghurt (5)
- extra vierge olijfolie en avocado (6)
- gefermenteerde groenten en dranken (7)
- Bottenbouillon is bouillon getrokken van bijvoorbeeld het karkas van een biologische kip en die je dan ongeveer 12 uur laat trekken op heel laag vuur (ja, het is even werk, maar het werkt super!).
- Groenten bevatten vitamines en vezels die nodig zijn om je darmwand te onderhouden. De vezels zijn een goede voedingsbodem voor je eigen darmflora. Hoe meer vezels je eet, hoe beter je darmflora kan groeien en dat is belangrijk voor een gezonde darm. Zorg dat je in ieder geval bij elke maaltijd iets van groenten eet.
- Verantwoorde biologische kip, biologische eieren, (beperkt) vlees en zeevis leveren de eiwitten die nodig zijn als bouwstoffen voor je darmwand (en andere delen van je lichaam natuurlijk).
- Zeevis en algen zijn rijk aan omega-3-vetzuren die ontstekingsprocessen in je lichaam kunnen stoppen. Voor je darmwand is het vooral ook belangrijk dat vis en algen rijk zijn aan zink. Zink is een mineraal dat je nodig hebt om je darmwand dicht te krijgen en houden.
- Kokos bevat middellange keten vetzuren die snel een goed opneembare energie geven, waar je darm door kan herstellen. Bovendien bevat kokos caprylzuur dat kan helpen om een overgroei aan de Candidaschimmel in je darm te beteugelen, waardoor je darmflora meer in balans kan komen.
- Olijfolie en avocado zijn rijk aan omega-9-vetzuren die helpen om je celwanden vloeibaar en stevig te houden.
- Gefermenteerde groenten en dranken, denk aan zelfgemaakte zuurkool, kimchi of (water)kefir, bevatten lactobacillen. Lactobacillen horen bij jouw eigen gezonde darmflora. Ze helpen bij het produceren van voeding voor je darm.
Verder is het enorm belangrijk om zoveel mogelijk verschillende voedingsmiddelen te eten. Dit geeft een heel gevarieerde darmflora. Dat is belangrijk omdat elke soort darmflora een eigen rol heeft in je darm. Een grote diversiteit zorgt voor meer evenwicht in je darm.
Elke soort darmflora heeft ook zijn eigen voorkeursvoeding. Je darmflora helpt bij het onderhouden van je darmwand en de grensbewaking. Het is dus zaak dat je die voldoende en de juiste voeding geeft. Voeding voor je darmflora, we noemen dat ook wel prebiotica, is: witlof, artisjok, aardperen, pastinaken, bananen, ui, knoflook, asperges, prei, paddenstoelen, appel, rabarber, knollen, wortelen en gefermenteerde groenten.
Uiteraard is het verstandig om zo min mogelijk voeding te eten die je darmwand irriteert en daarmee beschadigt. Zo is voeding met veel anti-nutriënten erin heel belastend voor je darm. Dat kun je dus beter (even) niet meer eten. Anti-nutriënten zijn stoffen die de plant gebruikt om zich te beschermen tegen micro-organismen (beestjes dus). Het is de manier van de plant om te overleven en te zorgen dat hij zich kan voortplanten. Dat doen ze door irritatie te geven in het spijsverteringskanaal van diegene die hen opeet. Onder andere jij en ik dus.
Voeding met veel anti-nutriënten zijn onder andere:
- granen (met name glutenhoudende granen)
- zuivelproducten
- peulvruchten (bonen, linzen, sojabonen en pinda’s)
- alfalfa en tarwekiemen
- (ongefermenteerde) sojaproducten (bijvoorbeeld tofu, tempeh, sojamelk, sojasaus)
- producten uit de nachtschadefamilie (bijvoorbeeld aardappelen, tomaten, paprika, aubergine)
– Zo min mogelijk histaminerijke voeding eten
Uiteraard is het niet verstandig om in het hooikoortsseizoen veel histaminerijke voeding te eten. Waarschijnlijk is het niet nodig om alle histaminerijke voeding uit je menu te halen. Let gewoon eens een tijdje op wanneer je hooikoortsklachten verergeren en kijk dan eens wat je tot een dag daarvoor hebt gegeten. Heb je iets (of misschien wel veel?) gegeten dat rijk is aan histamine? Probeer die voeding dan een tijdje niet te eten en voel of dat verschil maak.
Hulp nodig?
Het volledig oplossen van je hooikoortsklachten met voeding en stressreductie gaat je misschien niet lukken. Wel zullen deze aanpassingen zeker gaan helpen. Bovendien is het aanpassen van je voeding lang niet altijd zo eenvoudig als het klinkt. Dat geldt zeker als je ook nog andere gezondheidsklachten hebt of als je bijvoorbeeld zwanger bent of borstvoeding geeft. Is een van deze situaties op jouw van toepassing of vindt je het gewoon lastiger dan verwacht om je voeding aan te passen, dan kan een orthomoleculair / kPNI therapeut veel voor je betekenen.
Bovendien zal er dan niet alleen naar je volledige voedingspatroon worden gekeken, maar ga je samen met de therapeut op zoek naar de oorzaak van de oorzaak van je klachten. Daarbij wordt je gehele gezondheidssituatie maar ook je persoonlijke situatie meegenomen. Alles hangt namelijk met elkaar samen, dat weet je zelf ook wel. Zodra jouw situatie in beeld is gebracht, kan gekeken worden wat er nodig is aan oplossingen. Op die manier kun je met ondersteuning veel gerichter aan de slag. Hoe fijn is dat?
Ik hoop dat ik je met deze (uitgebreide) uitleg over hooikoorts en wat je daaraan zelf al kunt doen op weg heb geholpen. Heb je vragen? Stel ze dan gerust. Mail me op info@vanappeltotzeekraal.nl.
Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig arts, diëtist of therapeut om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.
