Let’s talk poep – wat je ontlasting je vertelt

Als darmtherapeut ‘doe’ ik in poep. Ik praat er makkelijk over en vraag er honderd over uit. Niet iedereen is daar zo comfortabel bij als ik ben 😉. Toch is het een zinvol onderwerp om met elkaar over te hebben, want je ontlasting vertelt je heel veel over je spijsvertering en de samenstelling van je darmflora.

De frequentie van de ontlasting

Een vrouw heeft een gezond ontlastingspatroon als ze dagelijks 1 tot 3x ontlasting heeft.

Niet elke dag kunnen poepen is meestal een teken van een verstoring in je darmflora. Er zijn dan bijvoorbeeld teveel methaanvormende bacteriën aanwezig. Niet elke dag naar het toilet kunnen om te ontlasten kan een risico zijn voor je gezondheid omdat je dan je afvalstoffen niet snel genoeg uit het lichaam krijgt.

Heb je juist veel vaker ontlasting? Dan zitten er waarschijnlijk onverteerde voedingsresten in je ontlasting en is dus je spijsvertering niet helemaal goed. Of je hebt veel teveel stress, waardoor het lichaam de darmpassage versnelt.

De vorm van de poep

Ook de vorm van de ontlasting is relevant. Een gezonde drol is sigaarvormig al dan niet met een paar ribbels erin. Alles wat hiervan afwijkt is niet goed.

Zo kan poep in de vorm van keutels een teken zijn van een verstoring in je serotoninehuishouding. Dunne poep kan allerlei oorzaken hebben zoals bijvoorbeeld dat je je eten niet goed verteert of een darminfectie hebt. Brijige ontlasting duidt vaak op de aanwezigheid van parasieten.

De kleur van poep

Ontlasting hoort een mooie bruine kleur te hebben. Maar als je veel bieten, pompoenen of groene bladgroenten eet, dan kan poep ook een rode, oranje of groene gloed hebben.

Is de ontlasting echt rood, okergeel of groen, dan duidt dat op een gezondheidsprobleem dat aandacht vraagt. Hetzelfde geldt voor grijze of bijna zwarte poep.

De geur van de ontlasting

Poep mag niet stinken. Hij mag naar poep ruiken, dat wel, maar je moet niet het idee hebben dat je de hele omgeving er ernstig mee belast. Ontlasting die wel erg ruikt bevat meestal onverteerde voeding. Geurt het bijvoorbeeld naar rotte eieren dan verteer je je eiwitten niet zo goed.

Wat als poep blijft drijven?

Ontlasting moet zinken in het water onderin het toilet. Als de ontlasting drijft, dan heb je meestal een probleem met je vetten. Die verteer je dan waarschijnlijk niet zo goed. Drijvende ontlasting kan ook een signaal zijn van teveel lucht in de ontlasting. Dat kan een verstoring van het darmmicrobioom zijn.

WC papier nodig of niet?

Tot slot is interessant om te weten of je veel wc papier nodig hebt of dat je eigenlijk zonder kunt. Je hebt meer toiletpapier nodig als de ontlasting plakkerig is. Dat heeft meestal te maken met problemen bij het verteren van je vetten.

Als je jouw ontlasting langs deze lat houdt, hoe scoort hij dan? Heb je meestal de perfecte drol of is er werk aan de winkel?

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Help, ik zwel op alsof ik 5 maanden zwanger ben….

Regelmatig kom ik in mijn praktijk vrouwen tegen die een SIBO hebben. Vaak vertellen zij mij het volgende.

“In de loop van de dag zwelt mijn buik op alsof ik 5 maanden zwanger ben, terwijl ik dat niet ben. Ik voel me misselijk na het eten en mijn ontlasting wisselt van veel te dun naar obstipatie.”

Meestal stel ik deze vrouw dan nog wat vervolgvragen over haar spijsvertering en ontlasting, waarna ik haar uitleg dat het klinkt alsof ze een SIBO heeft. Uiteraard praten we daarna over wat dat is en wat je daaraan kunt doen.

Wat is een SIBO?

SIBO staat voor Small Intestinal Bacterial Overgrowth. In normaal Nederlands: er is een overgroei van darmbacteriën aanwezig in je dunne darm. Tja, dat hoort niet…..

Onze darmbacteriën horen voornamelijk te wonen in de dikke darm. Er is wel een beperkt aantal bacteriën in de dunne darm aanwezig maar daar moet het wel bij blijven. In de dunne darm moet namelijk onze voeding worden verteerd, zodat we die kunnen opnemen in ons lichaam om te gebruiken. Als er teveel bacteriën in de dunne darm aanwezig zijn, dan gaan zij er met onze voedingsstoffen van door. Dat is een probleem, want niet alleen heb je dan zelf honger maar bij het verteren van deze voeding door bacteriën ontstaat gas in je buik (vandaar dat je opzwelt….).

Symptomen van een overgroei aan bacteriën in je dunne darm

Een SIBO geeft in het dagelijks leven een heleboel vervelende klachten. Herken je veel van onderstaande symptomen dan kan een SIBO de oorzaak zijn hiervan zijn.

Een opgeblazen buik na het eten (het lijkt alsof je 5 maanden zwanger bent)Winderigheid en/of boeren
Plakkerige ontlasting (je hebt veel toiletpapier of de toiletborstel nodig)Diarree, obstipatie of een combinatie van beide
Vermoeidheid na het etenBuikpijn rondom de navel
Honger na de maaltijdVoedingsintoleranties
Misselijkheid na de maaltijdAngst, brainfog, depressieve klachten

Hoe ontstaat een SIBO?

Als alles goed functioneert in je spijsvertering, dan zorgen zowel je maag als je dikke darm ervoor dat er in de dunne darm weinig bacteriën wonen. Maar na bijvoorbeeld een periode van hevige stress, het gebruik van maagzuurremmende medicatie (maagbeschermers) of een maag-darminfectie (bijvoorbeeld een voedselvergiftiging) zie je dat het kan misgaan. 

Enerzijds omdat de maag door al die stress of maagzuurremmers onvoldoende zuur is geworden. Hierdoor worden bacteriën die met de voeding meekomen onvoldoende gedood. Bovendien worden de eiwitten die je eet hierdoor minder goed verteerd. De onverteerde eiwitresten in de dunne darm dienen vervolgens als voeding voor darmbacteriën. De dunne darmbacteriën kunnen dan in aantal gaan groeien.

Anderzijds is het dikke darmmicrobioom door de maag-darminfectie verstoord geraakt. Vaak zie je dat hierdoor de snelheid waarmee de voeding door de darmen heengaat anders is geworden. Ook dit kan een risico zijn voor het ontwikkelen van teveel bacteriën in de dunne darm.

Kun je iets doen aan een overgroei aan dunne darmbacteriën?

Gelukkig kun je een SIBO goed aanpakken. Het vraagt wel om tijd en aandacht. Je moet allereerst zorgen dat de spijsvertering weer goed gaat werken. Vervolgens moet de overgroei aan bacteriën in de dunne darm worden aangepakt, zodat deze afneemt. Ook de samenstelling van het dikke darmmicrobioom moet worden verbeterd. Welke voeding je eet, wanneer je dat doet en hoevaak speelt hierbij een belangrijke rol. Maar ook de inzet van voedingssupplementen en kruiden (fytotherapie) is nodig om het geheel weer in balans te krijgen. 

Doe je dat niet, dan gaat het meestal van kwaad naar erger.

De microben in de dunne darm tieren welig, jouw buikklachten nemen in de loop van de tijd toe en er ontstaan vaak allerlei secundaire klachten zoals huidklachten, prikkelbare darm klachten, allergieën tot zelfs auto-immuunziekten. Beter dus om het zover niet te laten komen.

Met de klant van het begin van deze blog gaat het gelukkig al veel beter. Zij heeft veel meer energie en fors minder buikklachten. We zijn er nog niet, maar we komen er vast.

Herken je veel klachten uit deze blog? Download dan mijn gratis e-boek Lekker in je vel zonder darmklachten. Dat kun je hier doen:

https://www.vanappeltotzeekraal.nl/lekker-in-je-vel-zonder-darmklachten/

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Kom ik ooit nog van mijn darmklachten af?

Ze zat tegenover me. Aan de tafel in mijn praktijk en zuchtte…. ergens achter haar ogen zag ik het begin van tranen. Ze begon te vertellen.

Hoe ze steeds meer last van haar darmen had gekregen. Eerst was het nog maar eens zo af en toe, toen werd het meer en nu waren de dagen waarop haar buik rustig was op één hand te tellen. En dat was al jaren zo. Er was ook geen peil op te trekken waar het nu aan lag. Een ding wist ze wel, ze had zo goed als altijd wisselende ontlasting. Dan was hij weer te hard, dan te zacht. In dat laatste geval was het hollen naar de wc en hopen dat ze op tijd was.

Het begon met een voedingsintolerantie

Het was in ieder geval jaren geleden begonnen met een intolerantie voor lactose. Dus ze at geen zuivel meer. Daar was mee te leven. In het begin waren haar klachten hierdoor ook minder geworden, maar ze waren uiteindelijk toch weer teruggekomen. En nu was er geen houden meer aan, althans zo voelde het voor haar. Ze reageerde op allerlei voeding en steeds wisselend.

Dat continue darmgedoe gaf heel veel stress en onrust. Het was ook vermoeiend. Ze vertelde dat ze eigenlijk altijd wel moe is. Niet compleet uitgeput, maar ook niet uitgerust en fit. En elke keer als ze weer op de toilet zat met buikpijn of diarree werd ze verdrietig. Het gedoe in haar lijf voelde bijna aan als persoonlijk falen. Waarom kon haar lijf nu niet gewoon doen wat het moest doen? Toen ze het zei begon ze te huilen.

En ik begreep haar zo goed.

Je darmen zijn je basis

Je darmen zijn het centrale middelpunt van je lijf. Het is het centrum van je zijn, je ziel. Je darmen spelen niet alleen een hele grote rol fysiek in je lijf maar ook in je mentale welbevinden. We hebben niet voor niks een ‘onderbuikgevoel’ of ‘kunnen iets (mentaal) niet verteren’. Bovendien lopen er meer zenuwen vanuit je darmen naar je hersenen dan andersom, dus die buik is waarschijnlijk belangrijker dan dat hoofd. 

Als je buik onrustig is, is je hoofd dat ook (en de rest van je lijf kan dan ook niet goed ontspannen). Al deze onrust kost enorm veel energie. En dat gaat ten koste van de hoeveelheid energie die je lijf kan gebruiken voor je spijsvertering. Die gaat dus onderuit en dat heeft weer direct effect op hoe je buik en ontlasting zich gedragen. Zucht….

Hoe los je chronische buikklachten op?

De grote vraag, die mijn klant natuurlijk ook had, is wat je doet met dit soort klachten. Hoe krijg je de boel weer op de rit? Hoe doorbreek je deze vicieuze cirkel, want dat was het zeker.

Wat mij betreft begint het oplossen van dit soort klachten, zeker als ze al jaren spelen, bij uitzoomen. Een stapje terug doen en kijken naar het grote geheel. Wat zit er allemaal in de weg? Dat kan iets lichamelijks zijn, maar ook iets psychologisch of sociaals. Dat in kaart brengen geeft al zoveel rust. Het wordt duidelijk. Er ontstaat een routekaart naar een oplossing.

Daarna gaan we terug inzoomen. In eerste instantie met behulp van het gevoel. Waar zit het grootste probleem voor je gevoel? Het lijkt misschien raar om juist deze vraag terug te leggen bij de klant. Toch is het mijn ervaring dat de meeste vrouwen heel goed weten waar de schoen wringt. Waar er in ieder geval aandacht aan moet worden besteed.

En natuurlijk gaan we aan de slag met het lijf. Pakken we de voeding aan en halen we tijdelijk de belangrijkste triggers voor de darm even uit het menu. Dat geeft rust. Voor de darm, voor het lijf en voor de mens die dit lijf bewoont. Het stresssysteem kan tot rust komen en er kan gewerkt worden aan een oplossing. Eentje die blijvend is. En daarna kan vaak voeding die eerder reactie gaf, terug worden geïntroduceerd. Misschien niet alles maar meestal wel een hoop.

Een stapje dichterbij de oplossing

Heb jij last van prikkelbare darmen? Download dan mijn gratis e-boek ‘Lekker in je vel zonder darmklachten’ en krijg meteen meer grip op je klachten.

Dat kun je hier doen: https://www.vanappeltotzeekraal.nl/lekker-in-je-vel-zonder-darmklachten/

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Het FODMAP dieet is een slecht idee bij prikkelbaredarmsyndroom

Vorige week sprak ik een hele leuke, ondernemende jonge vrouw. Ze had het ontzettend goed voor elkaar: leuke partner, geweldige baan en een tof nieuw huis waar ze helemaal gelukkig van werd. So far so good. Er was wel nog een ding dat niet zo lekker ging maar daar had ze mee leren leven. En dan ben ik natuurlijk geïntrigeerd. Dus ik vroeg haar: Wat is dat ene ding?

Het bleek dat deze prachtige vrouw heel veel last had van het prikkelbaredarmsyndroom. Dat vergalde haar plezier regelmatig behoorlijk. 

🍏 Dan had ze buikpijn en wisselende ontlasting. 

🍏 Was ze weer moe. 

🍏 Kon ze niet doen wat ze eigenlijk graag wilde.

Het FODMAP dieet is geen oplossing bij prikkelbare darmen

Ze vertelde me dat ze bij een diëtist was geweest. Die had haar op het FODMAP dieet gezet. Dat was een hele uitdaging geweest. Op mijn vraag of het had geholpen lachte ze een beetje als een boer die kiespijn heeft. Als ze heel eerlijk was, voelde ze zich beter nu ze weer gestopt was met het FODMAP dieet. En haar darmen leken het ook weer wat beter te doen.

Maar een oplossing voor haar klachten had ze nog niet gevonden helaas. Terwijl die oplossing er wel is.

Prikkelbaredarmsyndroom vraagt om een totaal oplossing

Prikkelbaredarmsyndroom vraagt om een totaal oplossing en een compleet andere aanpak dan normaal wordt geadviseerd. Die aanpak begint voor mij met twee dingen:

  1. stoppen met het stempel ‘prikkelbaredarmsyndroom’ plakken op darmklachten. 
  2. het FODMAP dieet niet bij elke darmklacht die we niet meteen begrijpen inzetten.

Het prikkelbaredarmsyndroom is wat mij betreft een nietszeggend etiket dat geplakt wordt op een heel scala aan darmklachten die verband houden met een wisselend ontlastingspatroon. Het is een verlegenheidsdiagnose. Het zegt alleen maar: jouw darmen reageren overgevoelig maar we weten niet waarom.

Wat heb je daar nu aan? Hoe is dat helpend?

Bovendien doet het behoorlijk afbreuk aan de mogelijkheid om van je klachten af te komen. Als je eenmaal dit stempel hebt gekregen, dan is de stap naar ‘oh, dan moet ik hiermee leren leven’ niet meer zo groot. En dat staat aan je herstel in de weg.

Hoe los je prikkelbaredarmsyndroom op?

Want er is wel degelijk iets te doen aan prikkelbaredarmsyndroom. Vaak ligt er een verstoring van het microbioom onder. Er zijn te weinig van de good guys en teveel van de bad guys. En dan helpt het op de lange duur niet om de voeding waar de good guys van gaan groeien (groenten en fruit waar FODMAP’s in zitten) uit het menu te halen. Dat verstoort de balans nog veel meer.

Prikkelbaredarmsyndroom vraagt om een aanpak die gericht is op jou als compleet mens. Met alles dat erbij hoort:

  • vertering en darmen,
  • hormonen,
  • energiehuishouding,
  • brein en psyche,
  • slaap en ontspanning.

Dit heeft allemaal effect op hoe je darmen reageren. In mijn Gezonder, energieker en beter in je vel traject kijk ik daarom naar al deze onderdelen. Het kan niet anders wil je een blijvende oplossing bereiken. En natuurlijk moeten we naar voeding kijken en echte darmtriggers even uit het menu halen. Maar dat is iets anders dan standaard alle voedingsvezels schrappen.

Heb jij last van prikkelbare darmen? Download dan mijn gratis e-boek ‘Lekker in je vel zonder darmklachten’ en krijg meteen meer grip op je klachten.

Dat kun je hier doen: https://www.vanappeltotzeekraal.nl/lekker-in-je-vel-zonder-darmklachten/

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

3 redenen waarom je steeds zo’n last hebt van winderigheid

Oké, het is misschien niet zo’n gezellig onderwerp, winderigheid, maar heel veel vrouwen hebben er dagelijks mee van doen. Op de meest ongepaste momenten moet er gas de darm uit. Hoe gênant!! En tegelijkertijd hoe menselijk. Gasvorming hebben we allemaal en dat gas moet er gewoon uit. Toch lopen we niet allemaal de hele dag met dichtgeknepen billen rond omdat het te pas en te onpas aan de orde is.

Hoe kan het nou dat jij daar wel last van hebt? En vooral: is er iets aan te doen?

Waarom produceren we gas in onze darmen?

Gasvorming is een normaal verschijnsel in de darmen. Het heeft te maken met de beestjes (microben) die daar wonen. Deze vriendelijke jongens helpen ons bij het verteren van de vezels die in onze voeding zitten. Over waarom vezels belangrijk zijn en of jij wel voldoende vezels eet, schreef ik al eerder een blog.

Het verteren van de vezels die wij eten is een fermentatieproces waarbij gassen vrijkomen. Deze gassen zijn overigens deels voedingsbron voor weer andere microben in onze darm. Het merendeel van het geproduceerde gas wordt op die manier gebruikt. Het overschot gaat via de anus het lichaam uit. De meeste gasvorming vindt plaats in de nacht en de meesten van ons liggen dus ’s nachts behoorlijk wat gas los te laten in onze slaap (gezellig….).

Onvoldoende maagzuur kan zorgen voor winderigheid

Een oorzaak van winderigheid kan een maagprobleem zijn. De maag moet namelijk voldoende zuur zijn om – met name – de eiwitten die je eet voor te verteren. Daar moet je maagzuur voor zorgen. Als je niet genoeg maagzuur hebt, dan lukt dat dus niet meer goed. Over het belang van voldoende maagzuur schreef ik deze blog.

Als je onvoldoende maagzuur hebt, krijg je onverteerde voedingsresten in de darmen. Er is dan teveel voeding in de darm en je darmmicroben gaan zich hier mee voeden. Als dank produceren ze (veel meer) gas voor jou. Het gevolg is winderigheid (maar ook geborrel en gedoe in je buik) kort na de maaltijd (meestal na een uurtje of 1,5 à 2).

Een SIBO geeft gasvorming in je darmen

Een andere mogelijke oorzaak van winderigheid en gasvorming in je darmen is een SIBO. SIBO staat voor small intestinal bacterial overgrowth. Simpel gezegd: je hebt teveel darmbacteriën in je dunne darm. Het gevolg is heel veel gasvorming na het eten. Zoveel zelfs dat je er opgeblazen van raakt en het soms lijkt alsof je een paar maanden zwanger bent (terwijl dat niet zo is). 

De dunne darm is de plek waar je de voedingsstoffen uit de voeding opneemt in de bloedbaan. Op die manier kan je lichaam ze gaan gebruiken. Het is niet de bedoeling dat deze voedingsstoffen worden gebruikt door darmbeestjes. Daarom is dit deel van de darm redelijk vrij aan microben. Soms echter gaat het mis en wonen er in dit deel van de darmen juist wel veel bacteriën. Dat noemen we dus een SIBO.

Een SIBO is een serieuze darmaandoening die vergaande gevolgen kan hebben voor je hele lijf. Deze bacteriën in je dunne darm hinderen namelijk de opname van de voedingsstoffen. Je lichaam komt dus voedingsstoffen en daarmee ook energie tekort. Dat geeft allerlei klachten op de lange duur. Een SIBO neem je dus het beste serieus en pak je aan met een deskundig darmtherapeut. 

Een verstoord microbioom geeft winderigheid

Naast een SIBO kun je ook een verstoord darmmicrobioom hebben. Dan klopt het niet in de dikke darm. Zo’n verstoord microbioom heet een dysbiose en is iets anders dan een SIBO. Toch is er wel een verband. Bij een SIBO is er namelijk ook een dysbiose maar andersom hoeft dat niet zo te zijn. Maar een dysbiose waaraan je niks doet, kan wel leiden tot een SIBO. Een dysbiose moet je dus ook serieus nemen en aanpakken.

Bij een dysbiose is er sprake van een verstoring in de verhouding tussen de verschillende soorten darmbeestjes die in jouw dikke darm leven. Het gevolg van die verstoring is ook winderigheid, maar meestal is er dan geen of veel minder sprake van het opzwellen van de buik. Een dysbiose wordt in verband gebracht met het ontstaan van allerlei chronische ziekten.

Wat kun je doen aan winderigheid?

De eerste stap om winderigheid op te lossen is om te weten waar die vandaan komt. Bij welke voeding heb je er last van? Op welke momenten van de dag? Zwel je helemaal op of is dat niet zo? Wat ook belangrijk is om te weten: zijn het harde, maar geurloze, knalwinden of zijn het zachte, geurende winden? Het antwoord op deze vragen geeft waardevolle informatie over mogelijke oorzaken.

Harde knalwinden zijn bijvoorbeeld een teken van problemen met het verteren van je koolhydraten (groenten, fruit, granen). Zachte, geurende winden duiden meer op een slechte vertering van vetten of eiwitten. Dus dan moet je in ieder geval aan je spijsvertering werken.

In het algemeen kun je zeggen dat je bij winderigheid moet beginnen met ontspannen eten. Daar helemaal de tijd voor nemen en tot rust komen voordat je aan je maaltijd gaat beginnen. Ook na het eten blijf je lekker even zitten om je spijsvertering op te starten voor jij weer verder gaat met al je activiteiten. Goed kauwen wil ook nog wel eens helpen om minder gasvorming te krijgen.

Maar heb je al jaren last van winderigheid, dan is er waarschijnlijk maar één oplossing en dat is echt op zoek gaan naar de onderliggende oorzaken en die aanpakken. In mijn Gezonder, energieker en beter in je vel traject kan ik je daarmee helpen. Wil je weten of dat iets voor jou is, mail me dan gerust. Ik denk graag met je mee.

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Is glutenvrij eten eigenlijk wel gezond?

Regelmatig krijg ik de vraag of glutenvrij eten eigenlijk wel gezond is. Want glutenhoudende volkoren graanproducten zijn toch een belangrijke bron van vezels, vitaminen en mineralen? Bovendien eten we al sinds onze kindertijd gluten en dat deden onze ouders en grootouders ook al, dat zal toch niet zonder reden zijn? Is het daarom niet beter als we wel af en toe gluten eten?

Dit zijn hele terechte vragen. Tijd dus om die eens te beantwoorden.

Wat zijn gluten?

Gluten zijn eiwitbestanddelen in bepaalde granen, zoals tarwe, spelt, rogge en gerst. Deze stukjes eiwit kunnen we in principe verteren in ons spijsverteringskanaal. Hiervoor gebruikt het lichaam DPP IV enzymen. 

De beschikbare hoeveelheid DPP IV enzymen in het lijf is echter beperkt. Ze zijn ook niet bedoeld om gluten te verteren maar om onze endorfines af te breken als zij hun functie hebben volbracht. Endorfines zorgen onder andere voor het onderdrukken van pijn en geven vaak een gevoel van geluk. Mensen die weinig DPP IV enzymen hebben of veel endorfines moeten afbreken kunnen dus onvoldoende enzymen hebben om gluten goed af te breken. Hierdoor kunnen klachten ontstaan na het eten van gluten. Daarom is glutenvrij eten voor heel veel mensen heel helpend.

Wat doen gluten in je lichaam?

Gluten zijn een trigger voor je lijf om de tight junctions open te zetten. Tight junctions kun je zien als een soort nietjes die de individuele darmwandcellen aan elkaar nieten. Hierdoor sluiten deze heel goed tegen elkaar en is de darmwand mooi dicht. Er kan dan niet zomaar van alles door de darmwand heen de bloedbaan in en dat is ook de bedoeling. Door het openzetten van de tight junctions wordt dit beschermingsmechanisme aangetast. De vraag is waarom je lijf dit doet.

Hoe reageert je lijf op gluten?

Recent wetenschappelijk onderzoek laat zien, dat het lichaam gluten eigenlijk niet zo goed begrijpt. Het lichaam reageert namelijk op gluten alsof het een pathogeen is. Een pathogeen is een indringer van buitenaf waar je ziek van kunt worden, zoals bijvoorbeeld een virus, bacterie of schimmel. 

Het lichaam doet dit, omdat het door het openzetten van de tight junctions meer water vanuit de bloedbaan in de darmen kan brengen. Het lichaam spoelt hiermee als het ware de gluten weg net zoals het lichaam dat bij een pathogeen zou doen. Dat daarbij het risico bestaat dat er juist pathogenen het lijf kunnen binnenkomen omdat de darmwand verhoogd doorlaatbaar is op dit moment neemt het lichaam op de koop toe.

Je lijf komt dus met een immuunreactie als jij gluten eet. Glutenvrij eten is daarmee een pak gezonder, mits je het op de juiste manier aanpakt natuurlijk.

Gluten zijn niet nodig voor je gezondheid

Het is niet waar dat je gluten nodig hebt voor een goede gezondheid. Ook is het niet zo dat het niet eten van gluten – en daarmee dus glutenvrij eten – zorgt voor voedingstekorten en daarom slecht is voor je gezondheid. 

Het is wel zo dat volkorenproducten naast gluten ook vezels, vitaminen en mineralen bevatten maar effectief heb je daar niet zoveel aan. De vezels van granen zijn bijvoorbeeld lang niet zo geschikt om een goede darmflora te hebben en houden als de vezels uit groenten en fruit. Hoe dat zit kun je hier lezen. Bovendien bevatten granen antinutriënten zoals fytinezuur die onder andere mineralen binden. Hierdoor kun je ze niet meer opnemen in je lijf en verdwijnen ze het toilet in.

Al met al is er dus geen enkele reden waarom je af en toe of regelmatig gluten zou moeten eten. Dat wil niet zeggen dat je dan nu over moet stappen op glutenvrije producten als alternatief. Waarom dat is, lees je hier.

Wat doet deze blog met je? Wil je dat hieronder met mij delen?

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Darm- en energieklachten: hoe los je die op?

Ze zit tegenover me. Een hele leuke, ambitieuze vrouw met op papier een super leuk leven: een leuke, uitdagende baan waar ze zich helemaal in kwijt kan, ze is getrouwd met de liefde van haar leven en heeft hele fijne vriendinnen om zich heen, de meesten nog zelfs uit haar studententijd, waar ze regelmatig leuke dingen mee doet. 

Zo op het oog heeft deze dame alles op de rit. Het is alleen dat ze alsmaar zo moe is. Ze sleept zich door haar dagen heen en ploft na het avondeten uitgeblust op de bank en hangt daar wat tot ze naar bed kan. Ze vertelt me ook dat ze hele gevoelige darmen heeft. Om het minste of geringste zijn ze van slag. En dat zit in dat leuke leven behoorlijk in de weg. 

Het enige dat ze wil is gewoon weer lekker in haar vel zitten, zonder die buikklachten en met voldoende energie. Misschien herken je dit ook wel bij jezelf. Maar ja, wat doe je eraan? Dat was in ieder geval de vraag waar zij mee bij mij kwam.

Darmklachten en vermoeidheid: de kip en het ei

De vraag is natuurlijk allereerst: wat was er eerder, de darmklachten of de vermoeidheid. Ze hebben namelijk vaak een verband met elkaar. De kunst is om uit te zoeken wat er eerst was, omdat je dan weet wat de beste aanpak is van dit gezellige duo. Dus ga eens voor jezelf na: wat was er bij jou eerder: je darmklachten of de vermoeidheid?

Darmklachten geven vermoeidheid

Als je al jaren last hebt van je darmen. Je hebt bijvoorbeeld vaak slechte ontlasting, last van allerlei voeding en reageert daar onder andere op met veel winderigheid, dan zijn daar vaak 2 oorzaken voor. Je vertering doet het niet goed genoeg en/of je darmflora is uit balans. Hoe dan ook, in beide gevallen is het resultaat, dat je onvoldoende voedingsstoffen en energie kunt halen uit je voeding. Het gevolg is vermoeidheid, want je lijf komt tekort.

Alsmaar moe zijn geeft vaak ook darmklachten

Het kan ook andersom zijn. Je bent al jaren moe, omdat je bijvoorbeeld veel teveel van jezelf vergt (en ja, dat doen heel veel vrouwen, dus als jij dat ook doet, dan ben je in goed gezelschap 😉). Die vermoeidheid is een signaal dat jouw lijf niet genoeg energie heeft om alles wat er nodig is te doen. Je lijf gaat daarom keuzes maken. Het gaat kiezen welke organen de wel beschikbare energie krijgen en welke niet. 

Een van de eerste organen die bij een tekort aan energie minder energie toebedeeld krijgen, zijn de organen van je spijsverteringsstelsel zoals je maag en alvleesklier. Het gevolg is dat jij je eten minder goed verteert. Dat geeft spijsverteringsklachten zoals winderigheid en een opgeblazen gevoel. Maar het verstoort ook je darmflora omdat er onverteerde voedingsresten in de darmen aankomen. En zie daar: darmen die overal op reageren en om de haverklap van slag zijn. 

Hoe los je darm- en vermoeidheidsklachten op?

De vraag hoe je dit soort klachten het beste oplost hangt dus af van het antwoord op de vraag wat er eerst was: de darmklachten of de energie. Het heeft namelijk weinig zin om iets aan de darmklachten te gaan doen als deze zijn ontstaan door een gebrek aan energie. In dat geval moet je dus starten met iets dat met ontspanning, rust en herstel van doen heeft. Bijvoorbeeld meer tijd voor jezelf nemen en eens wat vaker stil zijn om te luisteren wat jouw lijf (en je hart!) nodig heeft. En dat dan ook doen….

Als de vermoeidheid juist het gevolg is van de darmklachten, omdat je die als zolang als je je kunt herinneren hebt, dan is het een veel beter startpunt om naar die darmen te gaan kijken. Een goed ontlastingsonderzoek is dan wellicht een goede eerste stap. Of eens iets te veranderen aan je voeding, bijvoorbeeld meer variatie aanbrengen in wat je eet of je darmen de voeding te gaan geven die ze nodig hebben. In mijn e-boek Lekker in je vel zonder darmklachten lees je daar meer over.

Wat was er bij jou eerder: je darmklachten of je vermoeidheid? Wil je dat hieronder met mij delen?

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Waarom je darm- en spijsverteringsklachten steeds terugkomen

Heb jij dat nou ook? Als je zo terugkijkt op de afgelopen jaren, dan heb je steeds van die periodes dat je heel veel last hebt van je spijsvertering en darmen. Dan voel je je opgeblazen, moet je regelmatig door de dag heen hollen naar een toilet en weet je niet meer zo goed wat je nu wel en niet moet eten om weer rust te krijgen in je lijf.

Om moedeloos van te worden.

Zeker als je bedenkt dat je al best wel wat geprobeerd hebt om er vanaf te komen.

Waarom lukt dat nou steeds niet?

Je doet de verkeerde dingen

Een van de redenen waarom klachten maar blijven sluimeren, even minder lijken te zijn en dan toch weer in alle hevigheid terugkomen, is dat je niet de juiste dingen doet. Ik zie heel vaak dat vrouwen met dit soort klachten gaan proberen om de voeding waar ze denken last van te hebben uit hun menu halen. Dat lijkt even wat rust te geven, maar is zelden de oplossing.

Of ze besluiten om een tijdje vegetarisch te gaan eten en ook dat doet wel wat, maar brengt niet echt de oplossing die ze gehoopt hadden.

Grote kans dat deze aanpassingen niet de juiste waren. Je lichaam reageert even op dat wat je anders doet. Het probeert te herstellen en een nieuw evenwicht te vinden. Om na een tijdje toch weer aan te geven: nee, dit lukt zo niet. Probeer maar iets anders.

Je doet de juiste dingen maar het is niet genoeg

Het kan ook zijn dat de dingen die je verandert wel degelijk de juiste zijn, maar dat er meer nodig is om tot blijvend herstel te komen

Stel dat je een tijdje glutenvrij gaat eten. Op zich kan dat de juiste interventie voor jou zijn. Je voelt ergens ook wel dat het wat doet. Je buik wordt rustiger en soms lijkt het ook alsof hij minder opgeblazen is. Toch helpt het niet goed genoeg omdat er nog iets nodig is. Bijvoorbeeld ondersteuning van je spijsvertering of hulp bij het echt kunnen ontspannen, zodat je je eten ook kunt verteren. Zolang je die extra stapjes niet zet, kunnen je klachten niet echt verdwijnen en worden ze alleen maar tijdelijk een beetje minder.

Je hebt het totale plaatje nog niet gezien

Er is wat mij betreft echter een hele grote reden waarom je klachten blijft houden. Waarom je klachten hebt die even minder lijken te worden en dan toch weer in alle hevigheid terugkomen. En die reden is dat je het totale plaatje waarbinnen die klachten ontstaan en kunnen blijven bestaan niet ziet. Klachten staan namelijk nooit op zichzelf. Het gaat zelden alleen om de voeding of de spijsvertering bijvoorbeeld. Kijken naar je klachten alleen vanuit deze smalle blik lost het probleem dan niet op.

Daarom kijk ik in mijn Gezonder, energieker en beter in je vel traject altijd naar een heel samenspel van factoren. En wel die factoren waarvan ik de afgelopen jaren heb geleerd dat ze allemaal ‘goed’ moeten staan wil gezondheid echt zegevieren. 

Pas als je het geheel aanpakt kan het oplossen

Natuurlijk kijken we naar voeding en je spijsvertering. Uiteraard is er veel aandacht voor je darmen, want daar ligt de basis van een goede gezondheid. Maar zeker zo belangrijk is hoeveel energie je eigenlijk hebt, hoe goed je slaapt, of je brein het nog een beetje leuk doet en of je mentaal goed in je velletje zit. En tot slot, maar zeker niet onbelangrijk, brengen we allerlei hormonen in balans. Gewoon omdat je lijf anders niet kan werken.

En als we dat doen, dan zie je dingen veranderen. Dan gaat het wel echt goed voelen. Dan vallen puzzelstukjes op hun plek en kan je lijf gaan doen wat het moet doen. En het grote voordeel voor jou is dan dat jij dan ook weer lekker kunt doen waar je blij van wordt. Zonder gedoe in je lijf.

Wat doet deze blog met je? Welk puzzelstukje mist er nog bij jou waardoor jouw klachten nog niet zijn opgelost? Wil je dat hieronder met mij delen?

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Maar ik eet al zo gezond….

Als ik een euro zou krijgen voor elke keer dat ik deze zin hoor, dan zou ik niet hoeven werken. Nou ja, zo ongeveer dan hè? En toch zitten deze vrouwen die dit tegen mij zeggen bij mij aan tafel met een hele bups klachten. Klachten die ze al jaren hebben. Klachten die met al die gezonde voeding niet zijn overgegaan.

Hoe kan dat nu?

Wat is voor jou gezonde voeding?

De eerste vraag die ik aan deze klanten stel is natuurlijk: Wat is voor jou gezonde voeding? Beschrijf dat eens voor me. Heel vaak is voor mij dan al duidelijk waar de schoen wringt.

Ze hebben yoghurt met cruesli en blauwe bessen als ontbijt en tussen de middag brood met beleg. Daar hebben ze wel een tomaat of komkommer bij. Soms nemen ze ook een soepje of salade, maar dan wel met een boterham of cracker erbij want anders vult het niet. Tussendoor nemen ze een stukje fruit in de ochtend en een plak volkoren ontbijtkoek of een handje nootjes in de middag. Bij het avondeten eten ze groenten, af en toe een stukje vlees maar ook vaak een vleesvervanger. Aangevuld met rijst, pasta of aardappels. Een stukje chocolade bij de thee ’s avonds en in het weekend daarna nog een glaasje wijn met een handje nootjes.

Het spijt me om te moeten zeggen, maar dit is geen gezonde voeding.

Wat is voor je lijf gezonde voeding?

Je lijf heeft voeding nodig waar iets in zit waar het wat mee kan. Dat ‘iets’ zijn voedingsstoffen. Vitamines, mineralen, allerlei plantstoffen, maar ook eiwitten en gezonde vetten. Als je veel voeding eet die uit een fabriek komt, zoals brood, crackers, pasta en andere bewerkte producten, dan zitten die voedingsstoffen dat daar niet meer voldoende in. En dan maakt het daarbij niets uit dat er op de verpakking staat: ‘natuurlijk’, ‘biologisch’ of een andere leuke marketingslogan die jou wil doen geloven dat je goed bezig bent.

Maar wat nu als je dit allemaal al niet meer eet en toch klachten hebt?

Waarom heb je toch klachten terwijl je gezond eet?

Ik heb natuurlijk ook klanten die echt al wel gezonder zijn gaan eten. Ze eten meer groenten, meer onbewerkte voeding en eten ook niet de hele dag door. En toch….. ook zij hebben klachten. Hoe kan dat dan?

Ook daar kan ik natuurlijk altijd iets vinden in de voeding dat nog niet goed gaat. Dat is logisch, want ik heb (gelukkig) meestal meer kennis over voeding en hoe dat je lijf beïnvloedt dan mijn klanten hebben. Het zou wat zijn als dat niet zo was… Maar zelfs als ze inderdaad alles goed doen met de voeding, dan nog kunnen er klachten zijn. Hoe frustrerend is dat?

In die gevallen ga ik kijken naar hoe de spijsvertering werkt. Want je kunt nog zo goed eten, als je het niet goed kunt verteren heb je er niks aan (en komt je lijf dus voedingsstoffen tekort). Een slechte vertering merk je bijvoorbeeld aan een opgeblazen gevoel, boeren, darmgeluiden, misselijk na het eten van iets meer vetten en slechte of wisselende ontlasting. Maar ook het microbioom kan een bottleneck zijn waarom je toch nog niet goed gaat ondanks goede voeding. Zonder de juiste beestjes in je buik kun je namelijk je voeding ook niet goed verteren en heb je moeite om de juiste voedingsstoffen binnen te krijgen.

En uiteraard kijk ik naar hoe goed kun je ontspannen? Slaap je nog echt goed? Beweeg je op een manier die bij je past? Heb je een beetje een fijn leven voor jezelf gemaakt of knelt dit eigenlijk behoorlijk? Dit heeft allemaal effect op je spijsvertering en dus op hoeveel voedingsstoffen je lijf heeft om goed te werken. Alleen als je je lijf echt geeft wat het nodig heeft (qua voeding, maar ook ontspanning en dergelijke), kan het gaan helen. Dan kan herstel plaatsvinden. En dan krijg jij meer energie, voel je je fitter, heb je geen omkijken meer naar je lijf en kun je gewoon weer vol enthousiasme ondernemen wat je zo graag wilt. En daar verlangen al mijn klanten naar.

Wat denk je nu je deze blog hebt gelezen? Krijgt jouw lijf alle voedingsstoffen die het nodig heeft? Of is er werk aan de winkel? 

Wil je dat hieronder met mij delen?

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.

Hoe belangrijk ben jij eigenlijk?

Misschien vind je dit een rare vraag en denk je meteen: “heel belangrijk”. Daar heb je natuurlijk gelijk in. Toch vraag ik je om er nog eens even wat dieper op te voelen. Hoe belangrijk ben jij eigenlijk in jouw leven? En leef je daar ook naar?

Vrouwen zetten zichzelf vaak opzij

Wij vrouwen hebben vaak een groot aantal rollen te vervullen in ons leven. Dat willen we ook graag. We hebben een carrière die we belangrijk vinden, maar ook vaak een partner of gezin die we zeker zo belangrijk vinden. We hebben vriendinnen waar we ervoor willen zijn en misschien ook nog ouders waar we voor moet zorgen zo af en toe. Kortom best een druk en vol leven.

Alleen… 

Waar ben jij in dat drukke leven? Heb jij ook ‘me-time’ in jouw agenda staan? Tijd alleen voor jou? Om te lummelen, te voelen, te doen wat op dat moment als echt voedend voor jou voelt? En hoe strikt hou jij je aan die ‘me-time’? Is die echt voor jou of schuif je die net zo gemakkelijk weer opzij als er iets of iemand anders tussendoor komt?

Jezelf opzij zetten geeft klachten

Het geeft natuurlijk helemaal niet als het eens een keertje voorkomt dat je jezelf even opzij moet zetten voor een ander of voor je werk. Daar krijg je niks van. Maar wat als je dat nu keer op keer doet? Als je werk, je partner, je gezin, familie of vriendinnen eigenlijk steeds voorrang krijgen? Omdat er altijd wel iets is dat aandacht vraagt. Geeft het dan ook niks?

Ik vrees dat het antwoord is dat het dan wel iets geeft. En hoe langer je het doet, hoe meer het gaat geven. Het geeft bijvoorbeeld onrust in je lijf. Je gaat ‘aan’ staan en komt niet meer tot rust. Je gaat niet meer zo makkelijk ‘uit’. Je staat als het ware een groot deel van de tijd in de vecht/vlucht-stand.

Hierdoor ga je steeds meer last krijgen van je eten en je snapt echt niet meer waarom. Gisteren kon je deze voeding prima eten en vandaag lukt het ineens niet meer. Er is geen pijl op te trekken. Je voelt je ook vaak opgeblazen en je buik doet regelmatig zeer of is aanwezig. Je ontlasting wisselt van obstipatie naar diarree en alles wat er tussen zit.

Dit alles kost ook heel veel energie. En dat merk je, want je bent en blijft de laatste tijd maar zo moe. Je herstelt niet meer echt en je slaapt ook niet meer zo diep en fijn als voorheen. Dat gebrek aan energie heeft ook weer effect op je humeur, geheugen, concentratie, noem maar op. Zo kan ik nog wel even doorgaan maar je hebt een idee nu toch?

Wat zegt het stemmetje diep van binnen?

Dus stel ik de vraag nog eens: hoe belangrijk ben jij eigenlijk? Ben een even echt stil en luister eens naar dat hele zachte stemmetje diep van binnen. Wat zegt dat? Voelt zij dat ze echt belangrijk is in jouw leven of zegt ze: en ik dan?

Heb je een diep verlangen naar even niks doen, in het bos gaan lopen, naar de sauna of de masseur gaan? Even echt tijd nemen voor jezelf. Om je batterij weer op te laden. Zodat je er weer kunt zijn voor al die andere rollen in je leven waar je ook echt gelukkig van wordt?

Sta eens even stil, nu op dit moment, bij hoe jij je echt voelt. Wat heb jij nu nodig? En geef jezelf dat dan ook meteen. Kun je vandaag nog iets doen zodat jij je beter voelt? Plan een dagje niks doen in. Niet over 6 weken, maar ergens vandaag of morgen. Zo belangrijk ben jij namelijk.

Laten we eerlijk zijn: er is altijd wel wat. Niet alleen op wereldniveau maar ook gewoon in het klein in je eigen leven. Laat dat niet belangrijker zijn dan jij!

Wat doet deze blog met je? Wat zegt jouw innerlijke stemmetje en hoe ga jij daarop reageren?

Disclaimer: De inhoud van deze blogpost geeft mijn persoonlijke visie op een gezonde leefstijl weer en is uitdrukkelijk niet bedoeld als individueel advies aan jou als lezer noch als vervanging van begeleiding door een therapeut of arts. Het veranderen van je voedingspatroon of leefstijl vraagt namelijk om deskundige begeleiding, zeker als je gezondheidsklachten hebt of in verwachting bent. Neem bij gezondheidsklachten of zwangerschap daarom altijd contact op met je huisarts en/of vind een deskundig therapeut, arts of diëtist om je te begeleiden bij veranderingen in je eetpatroon. De lezer wordt ook gewezen op de van toepassing zijnde algemene disclaimer die hier te lezen is.